โทรทัศน์ส่วนภูมิภาค : การกำเนิด การดำรงอยู่ และการพัฒนา

Abstract

การศึกษาโทรทัศน์ส่วนภูมิภาค: การกำเนิด การดำรงอยู่และการพัฒนา มีวัตถุประสงค์การศึกษา 6 ประการคือ 1.) เพื่อศึกษาบริบทชุมชนก่อนและหลังการปรากฏตัวของเทคโนโลยีโทรทัศน์ที่มีต่อท้องถิ่นพ.ศ. 2502-2550 2.) เพื่อศึกษาปัจจัยแวดล้อมภายนอกที่มีผลต่อสถานีโทรทัศน์ส่วนภูมิภาคตั้งแต่กำเนิดถึงปัจจุบัน(2502-2550) 3.) เพื่อศึกษาคุณลักษณะความเป็นโทรทัศน์เพื่อท้องถิ่นและการดำรงอยู่ในฐานะสื่อเพื่อท้องถิ่นของโทรทัศน์ส่วนภูมิภาคตั้งแต่กำเนิดจนถึงปัจจุบัน(2502-2550) 4.) เพื่อศึกษาปัจจัยกำหนดการดำรงอยู่ของสถานีโทรทัศน์ส่วนภูมิภาคในฐานะเป็นสื่อเพื่อท้องถิ่นตั้งแต่กำเนิดจนถึงปัจจุบัน(2502-2550) 5.) เพื่อศึกษาแนวทางการพัฒนาสถานีโทรทัศน์ส่วนภูมิภาคให้เป็นสื่อเพื่อท้องถิ่นที่แท้จริง และ 6.) เพื่อสร้างองค์ความรู้ระบบโทรทัศน์เพื่อท้องถิ่นของไทย การศึกษาครั้งนี้ใช้แนวคิดทางด้านการสื่อสารเพื่อการพัฒนา การสื่อสารแบบมีส่วนร่วม แนวคิดการสถาปนาอำนาจนำและทฤษฎีเศรษฐศาสตร์การเมืองเป็นหลักในการวิเคราะห์ และใช้ระเบียบทั้งวิธีวิจัยเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณมีเครื่องมือในการเก็บข้อมูลคือการสังเกตแบบมีส่วนร่วม การสัมภาษณ์ การสนทนากลุ่ม การวิเคราะห์เอกสาร และการสำรวจเป็นต้น ผลการศึกษาพบว่า บริบทชุมชนได้รับผลกระทบจากเทคโนโลยีโทรทัศน์ ขณะเดียวกันเทคโนโลยีโทรทัศน์เองก็ได้รับผลกระทบจากบริบทชุมชนต่อการปรับเปลี่ยนการดำเนินงานเพื่อตอบสนองท้องถิ่น โดยแต่ละช่วงเวลาผลกระทบดังกล่าวแตกต่างกันตามอำนาจการต่อรองและประสบการณ์ของประชาชนที่มีต่อเทคโนโลยีโทรทัศน์ นอกจากนั้นยังพบว่าปัจจัยการเมืองซึ่งเป็นปัจจัยภายนอกที่มีอิทธิพลต่อการกำเนิด การดำรงอยู่และการพัฒนาให้เป็นโทรทัศน์เพื่อท้องถิ่นมากกว่าปัจจัยทางเศรษฐกิจและเทคโนโลยีทั้ง 3 ยุค ส่วนการดำรงอยู่ในฐานะเป็นโทรทัศน์เพื่อท้องถิ่นพบว่าแต่ละช่วงเวลาโทรทัศน์ส่วนภูมิภาคใช้ปัจจัยการดำรงอยู่ฯ ต่างกัน ซึ่งสรุปภาพรวมได้ว่าไม่สามารถดำรงฐานะการเป็นโทรทัศน์เพื่อท้องถิ่นได้ เช่นเดียวกับคุณลักษณะของการเป็นโทรทัศน์เพื่อท้องถิ่นในแต่ละช่วงแสดงคุณลักษณะต่างกันและสรุปได้ว่าโทรทัศน์ส่วนภูมิภาคไม่สามารถแสดงคุณลักษณะการเป็นโทรทัศน์เพื่อท้องถิ่นที่แท้จริงตามหลักการสากลได้เช่นกัน เนื่องจากยังไม่สามารถใช้ปัจจัยดำรงทางด้านความเป็นท้องถิ่นทางด้านโครงสร้างและนโยบายของสถานีฯ และการมีส่วนร่วมในระดับการร่วมของประชาชนในระดับร่วมกำหนดนโยบายและการดำเนินงานซึ่งเป็นปัจจัยกำหนดเริ่มต้นหลักได้ อย่างไรก็ตาม แม้ว่าปัจจุบัน(2550)สถานีฯ ยังไม่สามารถเป็นโทรทัศน์เพื่อท้องถิ่นตามหลักการ แต่ผลการศึกษาครั้งนี้ได้พบแนวทางการพัฒนาที่สามารถนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงได้ โดยพบว่าในการพัฒนานั้น จำเป็นต้องพัฒนาแบบคู่ขนานทั้งด้านผู้ส่งสารและผู้รับสารไปพร้อมกัน โดยผู้ส่งสารนั้นต้องปรับโครงสร้างองค์กรโดยเปิดให้คนท้องถิ่นเข้าไปมีส่วนร่วมในโครงสร้างการดำเนินงานในระดับภูมิภาค เช่นการตั้งคณะกรรมการร่วมท้องถิ่น เข้ามาร่วมตัดสินใจเรื่องที่เกี่ยวข้องกับรายการหรือการตอบสนองท้องถิ่นเพื่อสร้างความแตกต่างกับสถานีโทรทัศน์ประเภทอื่น ส่วนทางด้านผู้รับสารควรมีการขยายความรู้และวิธีการมีส่วนร่วมในโทรทัศน์ให้เกิดการตระหนักถึงความสำคัญและจำเป็นของโทรทัศน์เพื่อท้องถิ่นมากไปสู่กลุ่มคนทั่วไปให้มากขึ้น โดยเริ่มต้นจากการติดตั้งความรู้ความเข้าใจถึงคุณลักษณะของโทรทัศน์เพื่อท้องถิ่นให้กับคนท้องถิ่นและผู้ปฏิบัติงานเพื่อให้การพัฒนาดำเนินไปบนฐานความรู้ความเข้าใจที่ตรงกัน