Abstract:
โครงการและการออกแบบวัดเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เกิดขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเสนอแนะการออกแบบพระอารามขึ้นร่วมเทิดพระเกียรติในวโรกาสครบ 100 ปีวันคล้ายวันพระราช สมภพของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี วันที่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2543 และการที่องค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติได้ถวายรางวัลเทิดพระเกียรติคุณให้ทรงเป็นบุคคลสำคัญของโลก ข้อมูลซึ่งใช้ ประกอบในการออกแบบโครงการได้จากการศึกษาเอกสาร รวมทั้งการสำรวจภาคสนาม อันมีเนื้อหาครอบคลุมถึงเรื่องประวัติความเป็นมาของการสร้างวัดในพระพุทธศาสนา การวางผัง และรูปแบบสถาปัตยกรรมของอาคารในเขตพุทธาวาส โดยเน้นเรื่องแนวความคิดในการใช้รูปสัญลักษณ์เพื่อสื่อความหมายแทนตัวบุคคล โดยได้ทำการศึกษาจากพระอารามเฉลิมพระเกียรติพระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายในที่เลือกมาเป็นตัวอย่าง นอกจากนั้น ยังได้ทำการศึกษาข้อมูลที่เกี่ยวช้องอาทิเช่น พระราชประวัติ พระราชกรณียกิจ พระราชจริยาวัตรและพระราชอัธยาศัยของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนีรวมทั้งรายละเอียดของที่ตั้งโครงการเพื่อเป็นเอมูลเบื้องด้นในการออกแบบ โครงการนี้ เสนอให้ตั้งอยู่บริเวณริมแม่นั้นจ้าพระยาในชุมชนย่านวัคอนงคารามอันเป็นนิวาสสถานเดิมของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี และทำการออกแบบเฉพาะเขตพุทธาวาส ซึ่งประกอบด้วย พระอุโบสถ ซุ้มเสมา ศาลาราย หมู่พระเจดีย์ ห้องสมุดพระธรรม อุทยานพระธรรม เป็นด้น สถาปัตยกรรมที่ทำการออกแบบมีลักษณะเป็นแบบไทยประเพณีสมัยรัตนโกสินทร์ เป็นอาคารดอนกรีตเสริมเหล็กในระบบโครงสร้างเสาและคาน เป็นหลัก มีการนำเอารูปสัญลักษณ์ที่มีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องและสื่อความหมายถึงสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ตลอดจนแสดงถึงลักษณะความเป็นฝ่ายใน อาทิเช่น คอกบัวตูม สังวาลย์และเครื่องประดับ พานกลีบบัว ทรงกลมและผอบยอดปริกในชุดเครื่องราชูปโภคของฝ่ายใน เป็นต้น นำมาใช้เป็นต้นแบบในการออกแบบรูปทรงตลอดจนลวดลายตกแต่งองค์ประกอบสถาปัตยกรรมในส่วนต่างๆ อาทิเช่น ซุ้มประตู ซุ้มหน้าต่าง หน้าบัน บัว ปลายเสา เสาหัวเม็ด เป็นต้น ที่ผนังด้านสกัดด้านหน้าพระอุโบสถ ตั้งบุษบกเป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปฉลองพระองค์สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ภายในพระอุโบสถประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัยเป็นประธาน ฝาผนังภายในเขียนภาพจิตรกรรมทศชาติและพุทธประวัติตอนเสด็จโปรดพุทธมารดา ส่วนหมู่พระเจดีย์มีลักษณะเป็นพระเจดีย์เหลี่ยมย่อมุมไม้สิบสอง อันเป็นรูปแบบสมัยรัตนโกสินทร์ที่สืบเบื้องมาจากสมัยอยุธยาตอนปลาย ประกอบด้วยพระเจดีย์ประธานและเจดีย์บริวารที่มุมทั้งสี่ ในชั้นฐานของหมู่พระเจดีย์จัดให้เป็นห้องสมุดศึกษาพระธรรม เพื่อเผยแผ่หลักธรรมคำสอนในพระพุทธศาสนาตามแนวพระราชดำริของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี พื้นที่ด้านหน้าโครงการจัดให้เป็นอุทยานร่มรื่น มีบทบาทส่งเสริมห้องสมุดพระธรรมรวมทั้งยังเป็นที่พักผ่อนหย่อนใจของประชาชนอีกประการหนึ่งด้วย
