Abstract:
การวิจัยนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษากระบวนการพัฒนาอาชีพนักเขียนสารคดีอิสระทางสื่อโทรทัศน์และสื่อสิ่งพิมพ์ ในประเทศไทย โดยศึกษาปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการพัฒนาเข้าสู่อาชีพ ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการทำงานของนักเขียนสารคดีอิสระ และลักษณะการจัดการปัจจัยเหล่านั้นเพื่อให้สามารถประกอบอาชีพนักเขียนสารคดีอิสระได้ โดยให้ความสำคัญกับการเก็บข้อมูลโดยการสัมภาษณ์เจาะลึก (Depth interview) นักเขียนสารคดีอิสระ และบรรณาธิการหรือผู้รับผิดชอบในองค์กรสื่อ ผลการวิจัยพบว่า การพัฒนาอาชีพของนักเขียนสารคดีอิสระเป็นกระบวนการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่วัยเด็กจนถึงปัจจุบัน โดยปัจจัยสภาพแวดล้อมในวัยเด็ก โดยเฉพาะอย่างยิ่งสภาพ แวดล้อมทางครอบครัว และสื่อมวลชน เป็นปัจจัยสำคัญมีอิทธิ พลต่อการเตรียมความพร้อมในการพัฒนาเข้าสู่อาชีพ และพบว่าเป็นพื้นฐานสำคัญที่มีอิทธิพลต่อการพัฒนาโอกาสและความ สามารถในการทำงานสารคดีอิสระในโอกาสต่อมา ส่วนในกระบวนการถ่ายทอดทางอาชีพ พบว่า พื้นฐานการศึกษา การเรียนรู้โดยความสนใจส่วนตัว และประสบการณ์การทำงาน มีอิทธิพลต่อการพัฒนาทักษะความสามารถในการสร้างสรรค์ผลงานสารคดีอย่างมีรูปแบบเฉพาะ และประสบการณ์การทำงานเป็นปัจจัยสำคัญในการเรียนรู้การจัดการการทำงานเมื่อเข้าสู่อาชีพ ในการสร้างสรรค์สารคดีอิสระทางสื่อสิ่งพิมพ์ พบว่า จุดมุ่งหมายขององค์กรสื่อ จุดมุ่งหมายของนักเขียน และ "ผู้อ่าน'' เป็นปัจจัยสำคัญที่อิทธิพลต่อการเลือกประเด็น การเลือกวิธีนำเสนอ และการใช้ภาษาในผลงาน ส่วนการผลิตรายการของนักเขียนสารคดีอิสระทางสื่อโทรทัศน์พบว่า จุดมุ่งหมายองค์กรสื่อ เป็นปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการทำงานของนักเขียนสารคดีอิสระมากที่สุด นอกจากนั้นลักษณะการดำเนินงานสารคดีอิสระทางสื่อสิ่งพิมพ์ในประเทศไทยคือ การทำงานด้วยตนเองทุกขั้นตอน ความต้องการผลงานจากนักเขียนมีจำกัด และระบบผลตอบแทนที่ไม่แน่นอน และลักษณะการดำเนินงานสารคดีอิสระทางสื่อโทรทัศน์คือ ลักษณะการทำงานที่เป็นการรับผลิตรายการให้กับองค์กรสื่อ การมีขั้นตอนการผลิตหลายขั้นตอน และแต่ละขั้นตอนเกี่ยวข้องกับค่าใช้จ่ายสูง เป็นปัจจัยสำคัญที่มีอิทธิพลต่อลักษณะการจัดการการทำงาน ซึ่งทำให้นักเขียนสารคดีอิสระต้องมีความสามารถในการประสานการทำงาน วางแผนการทำงาน และรับผิดชอบการทำงาน เพื่อให้มีผลงานปรากฏอย่างสมํ่าเสมอ โดยสรุปกล่าวได้ว่า ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความสำเร็จในอาชีพนักเขียนสารคดีอิสระทางลื่อโทรทัศน์และสื่อสิ่งพิมพ์ ที่เป็น ปัจจัยจำเป็นโดยภาพรวมมี 3 ประการคือ การมีความสามารถในการสร้างสรรค์ผลงานสารคดีที่มีความโดดเด่น อย่างมีรูปแบบเฉพาะ (style) มีความสามารถและมีความรับผิดชอบในการจัดการการทำงานด้วยตนเอง เพื่อให้มีผลงานปรากฏอย่างต่อเนื่อง และการมีทัศนคติที่ดีในการประกอบอาชีพ อย่างไรก็ตาม พบว่านักเขียนแต่ละท่านมีปัจจัยอื่นที่เป็นปัจจัยสนับสนุนการทำงานแตกต่างกันทำให้แต่ละท่านสามารถทำงานสารคดีอิสระในรูปแบบที่แตกต่างกัน
