การวิเคราะห์งานวิจัยทางเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาในประเทศไทย : พัฒนาการของการใช้ทฤษฎี การปฏิบัติและการประยุกต์ใช้เทคโนโลยี : รายงานการวิจัย

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาพัฒนาการการใช้ทฤษฎี การปฏิบัติ และการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีในงานวิจัยทางเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา เป็นการศึกษาวิเคราะห์วิทยานิพนธ์ และรายงานการวิจัยที่พบในห้องสมุดในสถาบันการศึกษาที่เปิดสอนหลักสูตรโสตทัศนศึกษา เทคโนโลยีการศึกษา และเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา ทั้ง 17 สถาบัน ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2507 ถึง 2545 รวมจำนวนงานวิจัยที่วิเคราะห์ทั้งสิ้น 3,194 เรื่อง งานวิจัยที่รวบรวมได้นำมาวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) แจกแจงความถี่ และคำนวณค่าร้อยละ ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้ 1. พัฒนาการการใช้ทฤษฎีและหลักการ ในงานวิจัยได้เริ่มมีขึ้นในช่วงปี พ.ศ. 2511-2517 แต่ไม่ครบทุกทฤษฎี ทฤษฎีที่มีการเริ่มใช้ในช่วงแรกนี้ และใช้มากที่สุดคือ ทฤษฎีการเรียนรู้เชิงพฤติกรรมนิยม ทฤษฎีที่มีการเริ่มใช้หลังสุด คือ ในช่วงปี พ.ศ. 2539-2545 ได้แก่ ทฤษฎีการเรียนรู้เชิงการสร้างนิยม (Constructivism) ได้มีการใช้ทฤษฎีการเรียนรู้เชิงพฤติกรรมนิยมในงานวิจัยเป็นจำนวนมากที่สุดในทุกช่วงปี ทฤษฎีและหลักการที่มีการใช้ในงานวิจัยเป็นอันดับรองลงมาเรียงจากมากไปหาน้อย คือ ทฤษฎีระบบ หลักการประเมิน หลักการเลือกใช้สื่อ ทฤษฎีการจัดการ ทฤษฎีการสอน และทฤษฎีการสื่อสาร ส่วนทฤษฎีที่มีการใช้น้อย และน้อยที่สุด คือ ทฤษฎีการเรียนรู้เชิงการสร้างนิยม และทฤษฎีการสื่อสารประเภทมากกว่าสองช่องทาง 2. พัฒนาการการปฏิบัติในงานวิจัยได้เริ่มขึ้นในช่วงปี พ.ศ. 2511-2517 มีเพียงสองประเภทของการปฏิบัติที่ได้เริ่มในช่วงปี พ.ศ. 2511-2517 นี้ ซึ่งได้แก่ การปฏิบัติเชิงบรรยาย (Descriptive Approach) และการปฏิบัติเชิงระบบ (Systematic Approach) การปฏิบัติที่มีการเริ่มใช้ในงานวิจัยในช่วงปีถัดมา เรียงตามลำดับดังนี้ ช่วงปี พ.ศ. 2518-2524 ได้แก่ การปฏิบัติเชิงกำหนด (Prescriptive Approach) ช่วงปี พ.ศ. 2525-2531 ได้แก่ การปฏิบัติเชิงการออกแบบสื่อการสอน (Instructional Media Design) ช่วงปี พ.ศ. 2532-2538 ได้แก่ การปฏิบัติเชิงระบบอัจฉริยะ (Expert Approach) งานวิจัยเกี่ยวกับการปฏิบัติทุกรูปแบบมีจำนวนเพิ่มขึ้นเป็นลำดับในทุกช่วงปีเมื่อได้เริ่มมีการใช้ โดยภาพรวมจำนวนงานวิจัยเกี่ยวกับการปฏิบัติในรูปแบบต่างๆ ที่มีจำนวนมากที่สุดและรองลงมาตามลำดับจนกระทั่งจำนวนน้อยที่สุด คือ การปฏิบัติเชิงบรรยาย การปฏิบัติเชิงระบบ การปฏิบัติเชิงระบบอัจฉริยะ การปฏิบัติเชิงกำหนด และการปฎิบัติเชิงการออกแบบสื่อการสอน 3. พัฒนาการการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีระดับพื้นบ้าน และระดับกลางในงานวิจัยได้เริ่มขึ้นในช่วงปี พ.ศ. 2511-2517 ยกเว้นหนังสือซึ่งเริ่มมีการศึกษาในงานวิจัย ในช่วงปี พ.ศ. 2518-2524 สำหรับการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีระดับสูงนั้นมีเฉพาะสื่อมัลติมีเดีย ที่ได้เริ่มในช่วงปี พ.ศ. 2511-2517 สื่อประเภทคอมพิวเตอร์ช่วยสอน (CAI) และคอมพิวเตอร์จัดการเรียนการสอน (CMI) ได้เริ่มมีการศึกษาในช่วงปี พ.ศ. 2518-2524 การพัฒนาโปรแกรม การบริหารจัดการ (MIS) และการสื่อสารโดยใช้คอมพิวเตอร์เป็นสื่อ (CMC) ได้เริ่มมีการศึกษาในช่วงปี พ.ศ. 2532-2538 ส่วนการวิจัยเกี่ยวกับแหล่งการเรียนรู้ ได้เริ่มในช่วงปี พ.ศ. 2511-2517 งานวิจัยเกี่ยวกับการประยุกต์ใช้สื่อเกือบทุกประเภทมีจำนวนเพิ่มขึ้นเป็นลำดับ ในทุกช่วงปีถัดมา จนกระทั่งมีจำนวนมากที่สุด ในช่วงปี พ.ศ. 2539-2545 ยกเว้นบทเรียนแบบโปรแกรม สไลด์ และโทรทัศน์ ส่วนวัสดุสิ่งพิมพ์ไม่มีการศึกษาวิจัยในช่วงปี พ.ศ. 2539-2545