ระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์เพื่อกำหนดพื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคไข้เลือดออกในจังหวัดนครราชสีมา

Abstract

โรคไข้เลือดออกเป็นปัญหาทางสาธารณสุขที่สำคัญ ปัจจุบันรายงานสถิติผู้ป่วยยังมีอัตราสูง และพบผู้เสียชีวิตจากโรคนี้ทุกปี อย่างไรก็ตาม ยุทธศาสตร์หลักในการควบคุมยุงพาหะนำโรคของประเทศไทยที่มีประสิทธิภาพที่สุดมีเพียงการกำจัดลูกน้ำยุงลาย งานวิจัยนี้เป็นการศึกษาแบบรูปการกระจายและประเมินพื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคไข้เลือดออก ในจังหวัดนครราชสีมา ตั้งแต่ พ.ศ. 2544-2548 ร่วมกับการใช้เทคนิคของระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์การรับรู้จากระยะไกล และการวิเคราะห์ Hot Spot รวมทั้งการสร้างแบบรูปสมการสำหรับพยากรณ์อัตราป่วย ผลการศึกษาพบว่า แบบรูปการกระจายของโรคไข้เลือดออก มีอัตราป่วยสูงสุดในช่วงอายุ 10-14 ปี เพศชายป่วยมากกว่าเพศหญิง และอำเภอสีคิ้วมีอัตราป่วยมากที่สุดสมการที่เหมาะสมต่อการพยากรณ์อัตราป่วย มีค่าสัมประสิทธิ์การตัดสินใจ (R[superscript2]) เท่ากับ 0.97 โดยใช้การวิเคราะห์การถดถอยพหุคูณ (Multiple Regression Analysis) ที่ระดับค่าความเชื่อมั่นร้อยละ 95 มีตัวแปรตาม คือ อัตราป่วยโรคไข้เลือดออกต่อประชากรแสนคน ตัวแปรอิสระได้แก่ จำนวนภาชนะที่สำรวจพบลูกน้ำยุงลายต่อบ้าน 100 หลังคาเรือน (B.I.) ความชื้นสัมพัทธ์รายปี อุณหภูมิเฉลี่ยรายปี และความหนาแน่นของหลังคาเรือน เมื่อวิเคราะห์ร่วมกับการตีความภาพถ่ายดาวเทียม พบว่าพื้นที่ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดโรคไข้เลือดออก ได้แก่ พื้นที่เกษตรกรรม และพื้นที่ชุมชน ผลการวิเคราะห์ Hot Spot พบว่า พื้นที่ที่เป็น Hot Spot มีค่า z-scores สูงกว่าบริเวณใกล้เคียงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ งานวิจัยนี้แสดงให้เห็นว่า ระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์สามารถเป็นเครื่องมือของนักภูมิศาสตร์ แพทย์ และนักระบาดวิทยา ในการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งแวดล้อมและการกระจายตัวเชิงพื้นที่ของโรค ตลอดจนใช้สร้างแผนที่ความเสี่ยงเพื่อช่วยให้เจ้าหน้าที่สาธารณสุขควบคุมโรคได้ถูกต้องและรวดเร็วยิ่งขึ้น.