การจัดทำและการควบคุมโดยงบประมาณของรัฐวิสาหกิจประเภทสาธารณูปโภค

Abstract

รัฐวิสาหกิจสาธารณูปโภค เป็นกิจการที่ดำเนินธุรกิจแบบผูกขาด ไม่มีการแข่งขันแต่ก็มิได้หมายความว่ารัฐวิสาหกิจเหล่านี้จะดำเนินงานได้โดยอิสระเพราะต้องอยู่ภายใต้การควบคุมดูแลของรัฐบาล ทั้งนี้เพื่อให้การดำเนินงานของรัฐวิสาหกิจประเภทนี้สอดคล้องกับแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ การที่รัฐวิสาหกิจจะดำเนินงานให้สอดคล้องกับนโยบายของประเทศตามแผนพัฒนาฯดังกล่าว รัฐวิสาหกิจแต่ละแห่งจะต้องมีการวางแผนงานในอนาคตและแต่ละปีจะต้องดำเนินงานให้เป็นไปตามแผนงานที่ได้วางไว้นั้น สิ่งที่จะช่วยให้รัฐวิสาหกิจดำเนินการตามแผนงานที่ได้วางไว้อย่างหนึ่งก็คือ “งบประมาณ” เพราะงบประมาณเป็นการกะประมาณรายรับ-รายจ่ายในการดำเนินงานให้สอดคล้องกับแผนงาน และใช้เป็นแนวทางในการปฏิบัติงานให้เป็นไปตามจุดมุ่งหมาย ดังนั้น จึงมีปัญหาว่า รัฐวิสาหกิจสาธารณูปโภคจะมีการจัดทำงบประมาณและการควบคุมค่าใช้จ่ายตามงบประมาณอย่างไร จึงจะให้การดำเนินงานเป็นไปตามจุดมุ่งหมายดังกล่าว จากการศึกษาถึงการจัดทำและการควบคุมค่าใช้จ่ายตามงบประมาณของรัฐวิสาหกิจประเภทนี้ โดยการสอบถามจากเจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้อง และศึกษาจากเอกสารงบประมาณรวมทั้งเอกสารอื่นๆพบว่า การจัดทำงบประมาณของรัฐวิสาหกิจจะต้องเป็นไปตามข้อกำหนดของกฎหมายและระเบียบปฏิบัติต่างๆ ซึ่งกำหนดโดยสำนักงบประมาณและมติของคณะรัฐมนตรี แต่รัฐวิสาหกิจก็มีอิสระพอควรในการที่จะประมาณรายจ่ายตามงบทำการ เพราะค่าใช้จ่ายประเภทนี้ใช้จ่ายจากเงินรายได้ของรัฐวิสาหกิจเอง สำนักงบประมาณและสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติมีสิทธิที่จะออกความเห็นในเรื่องรายได้และรายจ่ายของรัฐวิสาหกิจได้ แต่รัฐวิสาหกิจนั้นจะปฏิบัติตามหรือไม่ขึ้นอยู่กับสถานการณ์ เหตุผล และความถูกต้องว่าจะดำเนินงานตามได้เพียงไร ส่วนงบลงทุนนั้นจะต้องเป็นไปตามแผนงานและมติของคณะรัฐมนตรี การกะประมาณรายรับ-รายจ่าย ได้ประมาณจากการวิเคราะห์ตัวเลขที่เกิดขึ้นจริงในปีก่อนๆ การคาดคะเนความต้องการใช้ผลิตผลหรือการบริการของผู้บริโภค รวมทั้งเหตุการณ์ที่คาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคตด้วย สิ่งสำคัญในการจัดทำงบประมาณของรัฐวิสาหกิจประการหนึ่งก็คือ การจัดสรรแหล่งเงินที่จะนำมาใช้จ่ายให้เพียงพอกับค่าใช้จ่ายที่คาดว่าจะเกิดขึ้น สำหรับด้านการควบคุมค่าใช้จ่าย รัฐวิสาหกิจได้มีการกำหนดวิธีการต่างๆเพื่อให้ การใช้จ่ายเงินเป็นไปตามที่ได้ประมาณไว้ และจากการศึกษาพบว่า รัฐวิสาหกิจจะให้ความสนใจทางด้านงบลงทุนมากกว่างบทำการ เพราะงบทำการนอกจากจะใช้จ่ายจากเงินรายได้ของรัฐวิสาหกิจเองแล้วเท่าที่ผ่านมา ค่าใช้จ่ายจริงตามงบทำการมักจะไม่เกินจากที่ประมาณไว้มากนัก เว้นเสียแต่ว่าจะมีสถานการณ์ที่ไม่ได้คาดคิดมาก่อน เช่นกรณีค่าน้ำมันเชื้อเพลิงขึ้นราคา เป็นต้น ส่วนงบลงทุนนั้นจะต้องควบคุมเพื่อให้เป็นไปตามแผนงานที่ได้วางไว้ การใช้งบประมาณให้ได้ผลตามเป้าหมาย นอกจากจะขึ้นอยู่กับการที่งบประมาณที่จัดทำได้ทำขึ้นอย่างเหมาะสมแล้ว ยังขึ้นอยู่กับตัวบุคคลผู้บริหารที่เป็นผู้ใช้งบประมาณด้วย การที่พบว่ารัฐวิสาหกิจบางแห่งดำเนินการไม่เป็นไปตามเป้าหมาย ก็เพราะปัญหาสำคัญอยู่ที่ตัวบุคคลผู้บริหารงาน การแก้ไขจึงอยู่ที่ว่า ผู้บริหารงานนั้นมีความรับผิดชอบในการที่จะดำเนินงานให้ได้ผลเพียงไร