ระบาดวิทยาและการจำแนกสายพันธุ์ระดับโมเลกุลของเชื้อไวรัสไข้หวัดสุนัขในประเทศไทย

Abstract

ไข้หวัดสุนัข (Canine influenza A virus subtype H3N8) มีการรายงานการติดเชื้อครั้งแรกในพ.ศ. 2548 ซึ่งเป็นการข้ามสายพันธุ์จากไข้หวัดม้า (Equine influenza virus subtype H3N8) มาสู่สุนัขพันธุ์ Greyhound ในรัฐ Florida, US ต่อมาในปี พ.ศ. 2551 มีการรายงานการระบาดของเชื้อไข้หวัดสุนัขมาสู่สุนัขพันธุ์อื่นๆ นอกจากสุนัขพันธุ์ Greyhound นอกจากนี้ยังมีรายงานการระบาดของไข้หวัดสุนัขโดยเกิดจากการข้ามสายพันธุ์จาก Avian influenza virus subtype H3N2 มาสู่สุนัขในประเทศเกาหลีใต้ ถึงแม้ว่ายังไม่มีการรายงานของการข้ามสายพันธุ์ของเชื้อไข้หวัดสุนัขมาสู่มนุษย์ แต่เชื้อไข้หวัด (Influenza A virus) มีอัตราการกลายพันธุ์ที่ค่อนข้างสูง นอกจากนี้สุนัขยังเป็นสัตว์เลี้ยงที่ใกล้ชิดกับมนุษย์มาก จึงควรเฝ้าระวังการติดเชื้อข้ามสายพันธุ์ของไข้หวัดสุนัข Canine influenza A virus มาสู่มนุษย์ ในงานวิจัยนี้จึงมุ่งเน้นศึกษาการติดเชื้อและระบาดวิทยาของ Canine Influenza Virus (CIV) และไวรัสก่อโรคระบบทางเดินหายใจชนิดต่าง ๆ ในสุนัข ได้แก่ Canine Adenovirus (CAV), Canine Parainfluenza Virus (CPIV) และ Canine Distemper Virus (CDV) ในประชากรสุนัขปกติ 102 ตัวอย่างและสุนัขที่เป็นโรคระบบทางเดินหายใจ 109 ตัวอย่าง และการจำแนกสายพันธุ์ระดับโมเลกุลของเชื้อไข้หวัดสุนัขที่พบในประเทศไทย เพื่อคำนวณหาโอกาสการติดเชื้อไข้หวัดสุนัขข้ามสายพันธุ์มายังมนุษย์ ผลการตรวจสอบด้วยวิธี nested-PCR และ Nucleotide sequencing พบว่าระบาดวิทยาของเชื้อ CAV, CPIV, CDV และ CIV ในสุนัขปกติเท่ากับ 0%, 0.98%, 2.94% และ 2.94% ตามลำดับ และการระบาดในสุนัขที่เป็นโรคระบบทางเดินหายใจ เท่ากับ 9.17%, 11.93%, 1.83% และ 2.75% ตามลำดับ นอกจากนี้ในสุนัขปกติยังพบการติดเชื้อร่วมระหว่าง CPIV กับ CDV 0.98% ในขณะที่สุนัขที่เป็นโรคระบบทางเดินหายใจพบการติดเชื้อร่วมระหว่าง CAV กับ CIV 1.83%, CIV กับ CPIV 0.92%, CAV กับ CPIV 1.83% และ CAV, CDV กับ CPIV 0.92% จากนั้นนำตัวอย่างที่ติดเชื้อ CIV ทั้ง 9 ตัวอย่าง มาจำแนกสายพันธุ์เชื้อไข้หวัดสุนัขในประเทศไทยด้วยวิธี nested-PCR โดยใช้ primers ที่จำเพาะต่อ subtype H1, H3 และ H5 พบว่ามีสุนัขปกติ 3 ตัวอย่างและสุนัขป่วย 2 ตัวอย่างที่ไม่สามารถตรวจสอบสายพันธุ์ได้จึงจำแนกเป็น unclassified subtype ซึ่งจำเป็นต้องทำการศึกษาเพิ่มเติมต่อไป สำหรับสุนัขป่วยอีก 4 ตัวอย่างสามารถจำแนกเป็นสายพันธุ์ H1 จำนวน 3 ตัวอย่างและ H3 จำนวน 1 ตัวอย่าง จากการวิเคราะห์ phylogenetic tree และ % sequence identity matrix พบว่า CIV subtype H1 มีความใกล้เคียงกับไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาล seasonal human influenza virus (H1N1) ส่วน CIV subtype H3 มีความใกล้เคียงกับ canine influenza virus (H3N8) ซึ่งอาจเกิดจากการนำเข้าสุนัขมาจากประเทศสหรัฐอเมริกา เมื่อพิจารณาลำดับกรดอะมิโนบริเวณ Receptor binding site และ Cleavage site ของ HA gene พบว่า CIV ทั้ง H1 และ H3 เป็นเชื้อไวรัสชนิดก่อโรคไม่รุนแรง โดยจะมีการแพร่กระจายของเชื้อไวรัสในบริเวณระบบทางเดินหายใจเท่านั้น นอกจากนี้เชื้อ CIV สายพันธุ์ H1 มี receptor binding site ที่สามารถจับกับ receptor บนผิวเซลล์ของคนได้ จึงมีโอกาสในการติดเชื้อข้ามสายพันธุ์มาสู่มนุษย์ด้วย ซึ่งข้อมูลที่ได้จากการศึกษานี้มีประโยชน์ต่อการวางแผนรับมือ และการวางมาตรการเพื่อป้องกันหรือควบคุมการระบาดของไวรัสในอนาคตต่อไป