ปัญหากฎหมายเกี่ยวกับการอุทธรณ์และร้องทุกข์ของข้าราชการพลเรือน

Abstract

ข้าราชการพลเรือน ตามพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือนพุทธศักราช 2518 นั้นเป็นข้าราชการประเภทหนึ่งต่างหากจากข้าราชการการเมือง ข้าราชการอัยการ ข้าราชการตุลาการ ฯลฯ จำนวนของข้าราชการพลเรือนเมื่อเทียบกับข้าราชการประเภทอื่นแล้วมีจำนวนมากกว่า เนื่องจากลักษณะงานของข้าราชการพลเรือน เป็นข้าราชการส่วนซึ่งใกล้ชิดกับประชาชน เช่นข้าราชการทางด้านฝ่ายปกครอง เจ้าพนักงานที่ดิน ฯลฯ ฉะนั้นประสิทธิภาพของงานและผู้ที่รับราชการจึงนับว่าเป็นสิ่งสำคัญซึ่งระบบราชการจะดำเนินไปอย่างมีประสิทธิภาพได้นั้นขึ้นอยู่กับปัจจัยใหญ่ 2 ประการกล่าวคือ ประการแรก ระเบียบเกี่ยวกับการจัดการงานของหน่วยงานราชการนั้นๆ และประการหลังคือตัวบุคคลผู้ปฏิบัติตามระเบียบนั้น สำหรับปัจจัยหลังนี้สำคัญมากเนื่องจากการที่ข้าราชการจะทำงานให้ได้ผล หรือมีประสิทธิภาพเพียงใดนั้นย่อมขึ้นกับสุขภาพทางร่างการและสุขภาพจิต หรือขวัญของข้าราชการนั้นเองซึ่งเป็นที่ยอมรับกันว่าสุขภาพจิตนั้นเป็นสิ่งสำคัญยิ่ง ความต้องการขั้นมูลฐานของจิตใจก็คือ ต้องการความมั่นคงหากเขามีความรู้สึกมั่นคง มั่นใจในการทำงาน เขาก็ย่อมมีกำลังใจที่จะทำกิจการงานต่างๆ ให้ลุล่วงไปด้วยดี ฉะนั้นจึงเกิดหลักการให้ประกันความมั่นคงแก่ข้าราชการว่าหากเขารับราชการไปโดยสุจริตแล้วเขาควรจะได้รับการตอบแทนโดยได้รับผลประโยชน์ตอบแทนเป็นเงินเดือน เงินบำเหน็จบำนาญและเกียรติยศตลอดจนเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างๆ และในระหว่างรับราชการหากเขาได้รับความเดือนร้อนหรือถูกกลั่นแกล้งในเรื่องเกี่ยวกับตำแหน่งหน้าที่หรือการงานของเขาแล้วเขาก็จะได้รับการคุ้มครองโดยมีสิทธิร้องทุกข์ขึ้นไปยังผู้บังคับบัญชาชั้นเหนือขึ้นไป เพื่อขอความเป็นธรรมได้หรือในระหว่างรับราชการข้าราชการผู้ใดถูกกล่าวหาว่ากระทำผิดวินัย ทางราชการ กระทรวง ทบวง กรมเจ้าสังกัด ก็จะยังไม่ลงโทษผู้นั้นถึงกับออกจากราชการจนกว่าจะได้มีการสอบสวนโดยชอบของคณะกรรมการสอบสวนแล้ว และการลงโทษหรือการดำเนินการทางวินัยนั้น เมื่อกระทรวง ทบวงกรมเจ้าสังกัดได้ดำเนินไปประการใดแล้ว ก็ต้องรายงานไปยังองค์กรกลางบริหารงานบุคคล คือคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน ซึ่งเรียกย่อๆว่า ก.พ. เพื่อให้ตรวจสอบอีกครั้งทั้งนี้เพื่อเป็นการให้หลักประกันแก่ข้าราชการ และแม้ในที่สุด ข้าราชการผู้ใดซึ่งถูกออกจากราชการไปคิดว่าตนไม่ได้รับความเป็นธรรม ไม่ว่าเหตุที่ถูกออกจากราชการนั้น จะเป็นเพราะการกระทำผิดวินัยหรือเพราะเหตุอื่น ข้าราชการผู้นั้นก็มีสิทธิ์อุทธรณ์เรื่องราวซึ่งเป็นเหตุให้ต้องถูกออกนั้นได้ต่อ ก.พ. เพื่อให้พิจารณาเรื่องราวดังกล่าวได้เช่นกัน การอุทธรณ์และร้องทุกข์นี้ เป็นหลักการสำคัญในการให้หลักประกันความมั่นคงแก่ข้าราชการพลเรือน ซึ่งจะมีประสิทธิภาพเพียงใดนั้น ย่อมขึ้นกับบุคคลหรือองค์กรที่ทำหน้าที่พิจารณา และใช้อำนาจในการใช้ดุลยพินิจตลอดจนสภาพบังคับเพื่อให้ข้อวินิจฉัยได้รับการปฏิบัติตามโดยเฉพาะการอุทธรณ์คำสั่งลงโทษอันเนื่องมาจากการถูกออกจากราชการเพราะกระทำผิดวินัยด้วยแล้ว การดำเนินการชั้นสอบสวนทางวินัยนับว่าเป็นสิ่งสำคัญเพราะเป็นหลักฐานนำมาสู่การพิจารณาการอุทธรณ์คำสั่งลงโทษของผู้นั้น และนอกจากนี้มาตรฐานระดับของการลงโทษทางวินัย และแนวการพิจารณาไปในทำนองเดียวกันโดยเป็นธรรมก็นับว่าเป็นสิ่งสำคัญและจำเป็นอย่างยิ่งในอันที่จะทำให้เกิดความมั่นใจและหลักประกันที่มั่นคงแก่ข้าราชการว่าเขาจะได้รับความเป็นธรรม ซึ่งจะมีผลให้ได้คนซึ่งรับราชการอย่างมีประสิทธิภาพ