การวิเคราะห์การอ้างถึงของวิทยานิพนธ์สาขาวิชาบรรณารักษศาสตร์ ที่มีขอบเขตเนื้อหาเกี่ยวกับห้องสมุดวิทยาลัยและมหาวิทยาลัย

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์หลักที่จะศึกษาประเภท ขอบเขตเนื้อหาวิชา อายุ ภาษา ประเทศผู้ผลิต และลักษณะของเอกสารที่ได้รับการอ้างอิง ตลอดจนศึกษารายชื่อวารสารที่ได้รับการอ้างถึงมากที่สุดในวิทยานิพนธ์สาขาวิชาบรรณารักษศาสตร์ ที่มีขอบเขตเนื้อหาเกี่ยวกับห้องสมุดวิทยาลัยและมหาวิทยาลัย ทั้งนี้โดยทำการวิเคราะห์การอ้างถึงที่ปรากฏในเชิงอรรถ 1,765 รายการ ของวิทยานิพนธ์ สาขาวิชาบรรณารักษศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตั้งแต่ปีการศึกษา 2518 ถึง 2522 จำนวน 31 เล่ม ผลการวิจัยที่นำเสนอเป็นค่าร้อยละ สามารถสรุปได้ดังนี้ คือ หนังสือและวารสารเป็นเอกสารที่ผู้เรียบเรียงวิทยานิพนธ์อ้างถึงมากที่สุด เอกสารที่ได้รับการอ้างถึงประมาณร้อยละ 67 เป็นเอกสารในสาขาวิชาบรรณารักษศาสตร์และสารนิเทศศาสตร์ ที่เหลือเป็นเอกสารในสาขาวิชาอื่น ๆ ซึ่งมีจำนวนการอ้างถึงเอกสารในสาขาวิชาสังคมศาสตร์มากที่สุด ในการวิเคราะห์อายุของเอกสารที่ได้รับการอ้างถึง สรุปได้ว่า ผู้เรียบเรียงวิทยานิพนธ์มักจะอ้างถึงเอกสารใหม่ ๆ ที่มีอายุไม่เกิด 5 ปี และ 10 ปี สำหรับการศึกษาภาษาของเอกสารที่ได้รับการอ้างถึง ปรากฏว่า เป็นการอ้างถึงเอกสารภาษาอังกฤษ ประมาณร้อยละ 61 และที่เหลือร้อยละ 39 เป็นการอ้างถึงเอกสารภาษาไทย เอกสารที่ได้รับการอ้างถึง ประมาณร้อยละ 50 เป็นเอกสารที่ตีพิมพ์ในสหรัฐอเมริกา นอกจากนี้ ผลการวิเคราะห์ยังปรากฏเด่นชัดว่า เอกสารที่ได้รับการอ้างถึงส่วนใหญ่เป็นเอกสารทุติยภูมิ จากการวิเคราะห์การอ้างถึงวารสารจำนวน 549 รายการ พบว่าในจำนวนนี้ ประมาณร้อยละ 80 เป็นการอ้างถึงวารสารหลักเพียง 26 รายการ วารสารภาษาไทยที่ได้รับการอ้างถึงมากที่สุด คือ วารสารห้องสุด ส่วนวารสารภาษาอังกฤษที่ได้รับการอ้างถึงมากที่สุด คือ College & Research Libraries ถึงแม้ว่าผลการวิจัยครั้งนี้จะแสดงถึงการใช้เอกสารโดยประมาณของนักวิจัยเพียงกลุ่มเดียวก็ตาม แต่สามารถนำไปประยุกต์ใช้ประโยชน์ในงานห้องสมุดได้หลายประการ ตัวอย่างเช่น ช่วยเป็นแนวทางสำหรับบรรณารักษ์ในการพัฒนาทรัพยากรห้องสมุด โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในการเลือกสรรและจัดหา ทั้งยังสามารถนำไปใช้เป็นแนวทางในการจัดเสนอบริการสารนิเทศที่เหมาะสมกับความต้องการของผู้ใช้อีกด้วย เนื่องจากการวิจัยครั้งนี้มีขอบเขตเฉพาะการวิเคราะห์การอ้างถึงในวิทยานิพนธ์ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับห้องสมุดวิทยาลัยและมหาวิทยาลัย ดังนั้น ควรจะได้มีการวิเคราะห์การอ้างถึงของวรรณกรรมทางบรรณารักษศาสตร์ทั้งแขนงวิชา เพื่อศึกษาการขยายตัวและโครงสร้างของวรรณกรรม สำหรับบรรณารักษ์ผู้ปฏิบัติงานในห้องสมุดสาขาวิชาอื่น ๆ เช่น ห้องสมุดทางวิทยาศาสตร์ หรือทางสังคมศาสตร์ สามารถนำวิธีการวิเคราะห์การอ้างถึงไปใช้ศึกษาการใช้ห้องสมุดและทรัพยากรในทางอ้อม และนำผลการวิเคราะห์ไปใช้ประโยชน์ในการพัฒนาทรัพยากรและบริการของห้องสมุด นอกจากนี้ การศึกษาในเชิงเปรียบเทียบระหว่างการวิเคราะห์การอ้างถึงกับการศึกษาการใช้ห้องสมุดโดยตรง และการวิเคราะห์การอ้างถึงโดยใช้หน่วยการวิเคราะห์ในรูปต่าง ๆ เช่น หนังสือเล่ม วารสาร ฯลฯ เป็นเรื่องที่ควรจะได้รับความสนใจ เพราะจะช่วยชี้ให้เห็นถึงวิธีการวิเคราะห์การอ้างถึงที่เที่ยงตรงและมีประสิทธิภาพ