สิทธิและความรับผิดชอบของธนาคารในการใช้เงินตามเช็ค

Abstract

โดยเหตุที่ทุกวันนี้การปฏิบัติงานของธนาคารในการใช้เงินตามเช็คนั้นได้อาศัยหลักเกณฑ์เท่าที่มีอยู่ในกฎหมายซึ่งเป็นบทบัญญัติกว้าง ๆ และใช้มานานโดยไม่มีการแก้ไขเพิ่มเติม ทั้ง ๆ ที่ธุรกิจการค้าได้เจริญเติบโตไปอย่างมาก จึงมีผลให้เกิดความไม่แน่นอนว่าจะใช้ได้เพียงใด และเช่นใด เนื่องจากในทางปฏิบัติไม่อาจนำมาปรับกับการใช้เงินตามเช็คของธนาคารได้ทุกกรณี เกิดปัญหาว่าสิทธิและความรับผิดในการใช้เงินตามเช็คของธนาคารควรอยู่ในระดับใดและเพียงใด นอกจากนั้น ธนาคารซึ่งต้องปฏิบัติงานเกี่ยวข้องกับการใช้เงินตามเช็คอยู่เป็นปกติธุระได้กำหนดระเบียบปฏิบัติงานของธนาคารไว้ใช้ด้วย ระเบียบปฏิบัติเหล่านี้ประกอบด้วยมาตรการที่มีอยู่แล้วในกฎหมายและมาตรการที่ธนาคารกำหนดขึ้นเอง เพื่อใช้กำหนดแนวทางสำหรับพนักงานของตนในการปฏิบัติงานให้ถูกต้องและด้วยความระมัดระวังโดยมุ่งหวังจะคุ้มครองสิทธิของธนาคารและมิให้ธนาคารต้องรับผิดในผลเสียหายที่เกิดขึ้น มาตรการประการหลังนี้เองก่อให้เกิดปัญหายุ่งยากระหว่างสิทธิของธนาคารกับบุคคลผู้เกี่ยวข้องกับการใช้เช็ค เพราะมาตรการที่ธนาคารกำหนดขึ้นเองนี้กลายเป็นข้อสัญญาผูกพันลูกค้าของธนาคาร ซึ่งเป็นผู้สั่งจ่ายเงินตามเช็คด้วย และโดยเหตุที่เป็นข้อสัญญาระหว่างธนาคารกับผู้สั่งจ่าย ธนาคารจึงมักจะยกขึ้นอ้างเพื่อไม่ปฏิบัติหน้าที่หรือปฏิเสธความรับผิดในการใช้เงินตามเช็คอยู่เสมอ วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งชี้ให้เห็นถึงปัญหาอันเกิดจากการปฏิบัติงานเกี่ยวกับการใช้เงินตามเช็คของธนาคารตามกฎหมายและระเบียบปฏิบัติเท่าที่มีอยู่ โดยยึดถือตามถ้อยคำที่บัญญัติไว้ในประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ แนวคำพิพากษาฎีกาและแนวความคิดของนักกฎหมายมาเป็นหลักในการวิจัยและเปรียบเทียบกับมาตรการทางกฎหมายและแนวทางปฏิบัติของต่างประเทศ ทั้งนี้เพื่อให้ทราบแนวทางในการปรับปรุงแก้ไข การใช้กฎหมายและระเบียบปฏิบัติในการใช้เงินตามเช็คให้สอดคล้องต้องกันอย่างเหมาะสมและไม่เป็นอุปสรรคต่อความก้าวหน้าทางธุรกิจการค้า ผลที่ได้จากการวิจัยนี้พบว่า สิทธิและความรับผิดของธนาคารในการใช้เงินตามเช็คแทนที่จะนำเอาหลักเกณฑ์ในกฎหมายมาปรับใช้บังคับอย่างเดียว กลับต้องนำเอาระเบียบปฏิบัติของธนาคารพาณิชย์มาใช้ประกอบด้วย ทั้งนี้เนื่องมาจากกฎหมายที่ใช้อยู่ในปัจจุบันมีบทบัญญัติที่มีลักษณะกว้างจนเกินไป และบางครั้งมีความหมายไม่ชัดเจน แต่โดยที่ยังมีปัญหาว่า ระเบียบปฏิบัติของธนาคารพาณิชย์นี้จะมีความถูกต้องแน่นอนและเป็นที่ยอมรับหรือไม่ ดังนั้น จึงเห็นควรให้มีการแก้ไขเพิ่มเติมกฎหมายในส่วนที่เกี่ยวข้องกับสิทธิและความรับผิดของธนาคารในการใช้เงินตามเช็ค ให้มีลักษณะชัดเจนขึ้นสามารถนำมาปรับใช้ได้ทุกกรณีที่เกี่ยวข้องกับการปฏิบัติงานของธนาคารอันมีผลกระทบต่อบุคคลภายนอกที่มีส่วนในเรื่องนี้โดยตรง