การประเมินอาคารสำนักงานราชการ : การศึกษากรณีตัวอย่างอาคารสำนักงบประมาณ เฉพาะส่วนพื้นที่ใช้สอยหลัก

Abstract

ประเมินสภาพแวดล้อมกายภาพอาคารสำนักงบประมาณ โดยใช้ความคิดเห็นของผู้ใช้สอย ซึ่งเป็นเจ้าหน้าที่ปฏิบัติงานประจำอยู่ในอาคาร ทั้งยังศึกษา ความคิดเห็นของผู้ใช้สอยที่แตกต่างกันทางด้านสังคมและกายภาพในเรื่องตำแหน่งหน้าที่การงาน ลักษณะการจัดโต๊ะทำงาน ตำแหน่งที่นั่งในพื้นที่ทำงาน ตำแหน่งในระดับชั้นของอาคาร และความหนาแน่นในการใช้พื้นที่ สำหรับสภาพแวดล้อมกายภาพอาคารสำนักงบประมาณ แบ่งศึกษาเป็น 3 พื้นที่คือ พื้นที่ทำงาน พื้นที่แกนสัญจรและบริการทางตั้ง และพื้นที่จอดรถภายนอกอาคาร แต่ละพื้นที่มีสภาพแวดล้อมดังนี้ พื้นที่ทำงานเป็นพื้นที่แบบแปลน เปิดโล่งกั้นห้องเฉพาะผู้บริหารในพื้นที่ ความหนาแน่นในการใช้พื้นที่ มีทั้งที่ตรงตามมาตรฐานและหนาแน่นมาก ลักษณะการจัดโต๊ะทำงานส่วนมากจัดโต๊ะเป็นคู่ๆ นอกนั้นเป็นกลุ่มหันหน้าชนกันและโต๊ะเดี่ยว ๆ ตำแหน่งที่นั่งกระจายอยู่ในพื้นที่ทำงาน เช่น บริเวณใกล้ประตูทางเข้า-ออก ใกล้หน้าต่างและใกล้ทางเดินภายใน พื้นที่ทำงานที่ศึกษาอยู่ระดับชั้นที่ 3,4 และ 5 แม้อาคารมีลักษณะเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า แต่แกนสัญจรและบริการทางตั้งมีเพียงด้านเดียว เชื่อมพื้นที่บันได ลิฟท์ ห้องน้ำ-ส้วม กับพื้นที่ทำงาน ทุกพื้นที่คับแคบและมีการใช้สอยหนาแน่น ส่วนพื้นที่จอดรถภายนอกอาคารเป็นการจอดรถริมถนนทั้งภายในและภายนอก มิได้มีการจัดพื้นที่ไว้โดยเฉพาะ การศึกษานี้ได้ใช้แบบสอบถามเป็นเครื่องมือรวบรวมข้อมูลจากผู้ใช้สอยทั้งหมด ปรากฏผลดังนี้ 1. การจัดพื้นที่ทำงานแบบแปลนเปิดโล่งกั้นห้องเฉพาะผู้บริหาร และระดับชั้นพื้นที่ทำงานในอาคาร เหมาะสมกับการใช้สอย ส่วนการจัดโต๊ะทำงานเป็นโต๊ะคู่เป็นกลุ่มๆ และโต๊ะเดี่ยว และตำแหน่งที่นั่งในพื้นที่ทำงาน ทั้งใกล้ประตู ทางเข้า-ออก ใกล้หน้าต่าง และใกล้ทางเดินภายใน ไม่เหมาะสมในการใช้สอย 2. พื้นที่แกนสัญจรและบริการทางตั้ง บันได และลิฟต์ เหมาะสมกับการใช้สอย แต่โถงและห้องน้ำ-ส้วม ไม่เหมาะสมในการใช้สอย 3. พื้นที่จอดรถภายนอกอาคารไม่เหมาะสมในการใช้สอยมากที่สุด อย่างไรก็ตาม ความคิดเห็นดังกล่าวของผู้ใช้สอยยังอาจแตกต่างกันไปตามความแตกต่างด้านสังคมและกายภาพดังนี้ 1.เปรียบเทียบความคิดเห็นเกี่ยวกับสภาพแวดล้อมกายภาพพื้นที่ทำงาน การจัดพื้นที่ทำงานแบบแปลนเปิดโล่งกั้นห้องเฉพาะผู้บริหาร ผู้บริหารแสดงความคิดเห็นว่าเหมาะสมในการใช้สอยมาก แตกต่างจากนักวิชาการและพนักงานธุรการ โดยมีนัยสำคัญทางสถิติ การจัดโต๊ะทำงานแบบเป็นคู่ เป็นกลุ่มและเดี่ยวๆ ผู้ใช้สอยทุกประเภทแสดงความคิดเห็นว่าไม่เหมาะสมในการใช้สอย แต่ผู้ใช้สอยโต๊ะเป็นคู่มีแนวโน้มความคิดเห็นในเรื่องนี้ดีกว่า ผู้ใช้สอยโต๊ะเป็นกลุ่มหันหน้าชนกันและโต๊ะเดี่ยวๆอย่างชัดเจน โดยมีนัยสำคัญทางสถิติ ส่วนเรื่องตำแหน่งที่นั่งในพื้นที่ทำงาน ผู้ใช้สอยซึ่งนั่งใกล้ประตูทางเข้า-ออก ใกล้หน้าต่างและใกล้ทางเดิน ต่างก็เห็นว่า ไม่เหมาะสมในการใช้สอย แต่ผู้ใช้สอยซึ่งนั่งใกล้หน้าต่างริมพื้นที่ทำงาน ไกลจากความพลุกพล่านของการสัญจร มีแนวโน้มความคิดเห็นนี้ดีกว่า ส่วนในเรื่องตำแหน่งพื้นที่ทำงาน คือระดับชั้นที่ 3, 4 และ 5 ของอาคาร ผู้ใช้สอยทุกระดับชั้นแสดงความคิดเห็นว่า เหมาะสมในการใช้สอย แต่ผู้ใช้สอยในระดับชั้นที่ 5 มีแนวโน้มความคิดเห็นว่าไม่เหมาะสมในการใช้สอย มากกว่าผู้ใช้สอยในระดับชั้นที่ 3 และ 4 2.เปรียบเทียบความคิดเห็นเกี่ยวกับสภาพแวดล้อมกายภาพพื้นที่แกนสัญจรและบริการทางตั้ง ซึ่งมีอยู่แกนเดียว โดยศึกษาความแตกต่างของความหนาแน่น ผู้ใช้สอยซึ่งมีความหนาแน่นสูงกว่าในระดับชั้นที่ 3 และ 4 แสดงความคิดเห็นว่าลิฟท์และบันไดเหมาะสมในการใช้สอย แต่ผู้ใช้สอยซึ่งมีความหนาแน่นต่ำกว่าในระดับชั้นที่ 5 มีความคิดเห็นว่าไม่เหมาะสมในการใช้สอย ทั้งนี้เพราะผู้ใช้สอยในระดับชั้นที่ 3 และ 4 ติดต่อขึ้น-ลงโดยลิฟท์และบันได้ได้โดยไม่เหน็ดเหนื่อยนัก จึงกล่าวได้ว่า ความคิดเห็นของผู้ใช้สอยที่มีต่อลิฟท์และบันไดขึ้นอยู่กับระดับชั้นที่ผู้ใช้สอยทำงานอยู่ มิใช่ความหนาแน่นในการใช้พื้นที่ สำหรับพื้นที่โถงและห้องน้ำ-ส้วม ผู้ใช้สอยต่างแสดงความคิดเห็นว่าไม่เหมาะสมในการใช้สอย โดยผู้ใช้สอยซึ่งมีความหนาแน่นต่ำในระดับชั้น ที่ 5 มีแนวโน้มความคิดเห็นที่ดีกว่าผู้ใช้สอยซึ่งมีความหนาแน่นสูงกว่าในระดับชั้นที่ 3 และ 4 ของอาคาร การปรับปรุงอาคารสำนักงบประมาณ ใช้ข้อมูลจากความคิดเห็นของผู้ใช้สอยเรื่องปัญหาในการใช้สอย และข้อเสนอแนะเพื่อแก้ไขสภาพแวดล้อมกายภาพอาคาร พื้นที่ทำงานแบบแปลนเปิดโล่งกั้นห้องเฉพาะผู้บริหาร แม้เหมาะสมแต่มีปัญหาเรื่องความไม่เป็นส่วนตัวและคับแคบ จึงสมควรกั้นแบ่งพื้นที่เปิดโล่งด้วยผนังหรือบอร์ด เพื่อความเป็นส่วนตัวในการทำงานของนักวิชาการและพนักงานธุรการ การเพิ่มจำนวนเจ้าหน้าที่ในพื้นที่ ควรคำนึงถึงความหนาแน่นในพื้นที่ทำงานด้วย การจัดเครื่องเรือนในพื้นที่ทำงาน ควรจัดโต๊ะทำงานเป็นคู่ๆพร้อมตู้เก็บเอกสารและเก้าอี้รับรองแขกให้เพียงพอกับจำนวนเจ้าหน้าที่ในพื้นที่ เพราะปัจจุบันมีปัญหาการขาดแคลนตู้เก็บเอกสารมาก ในเรื่องตำแหน่งที่นั่งที่เหมาะสมในพื้นที่ทำงาน ผู้ใช้สอยส่วนมากเลือกบริเวณใกล้หน้าต่างริมพื้นที่ทำงาน เพราะให้ความเป็นส่วนตัวมากกว่าตำแหน่งที่นั่งอื่นๆ การกั้นแบ่งพื้นที่ทำงานเปิดโล่งด้วยผนังหรือบอร์ด ให้ความเป็นส่วนตัวในพื้นที่ทำงานมากขึ้น อาจช่วยให้ผู้ใช้สอยพอใจตำแหน่งที่นั่งทุกบริเวณในพื้นที่ทำงานได้ ส่วนในเรื่องตำแหน่งในระดับชั้นที่เหมาะสม พื้นที่ทำงานในระดับชั้นทั้งหกของอาคารนั้น ควรจัดพื้นที่ชั้นล่างเป็นพื้นที่ติดต่อสอบถาม พื้นที่ชั้นที่ 2-5 เป็นพื้นที่ทำงาน และพื้นที่ชั้นที่ 6 เป็นพื้นที่ห้องประชุม อบรมและสัมมนาถูกต้องอยู่แล้ว แต่ควรจะเพิ่มพื้นที่แกนสัญจรและบริการทางตั้งอำนวยความสะดวกในการติดต่อ ขึ้น – ลง และการใช้สอยอื่นๆ จึงเสนอแนะให้เพิ่มแกนสัญจร และบริการทางตั้งอีกด้านหนึ่งของอาคาร โดยมีบันไดกว้าง 2 เมตร ทางทิศตะวันออก ลิฟท์จุ 10 -12 คน 1 ตัว พื้นที่โถงจัดวางชุดรับแขก ตู้น้ำเย็น ฯลฯ ส่วนพื้นที่ห้องน้ำ-ส้วม จัดเครื่องสุขภัณฑ์ให้พอเพียงและเหมาะสมกับการใช้สอย สำหรับพื้นที่จอดรถเพิ่มพื้นที่จอดรถในบริเวณด้วยการรื้ออาคารห้องแถวริมถนน ซึ่งใช้ประโยชน์ได้น้อยมาก การศึกษาวิจัยนี้ แสดงให้เห็นว่าสภาพแวดล้อมทางกายภาพอาคารมีอิทธิพลต่อพฤติกรรมของผู้ใช้สอย สามารถประเมินสภาพแวดล้อมกายภาพอาคารได้ ผลที่ได้จากการศึกษาวิจัยนี้สามารถนำไปแก้ไขปรับปรุงพื้นที่ทำงานอาคารสำนักงบประมาณปัจจุบัน หรือเป็นข้อมูลประกอบ การจัดทำรายละเอียดโครงการออกแบบอาคารใหม่ในอนาคต เพื่อให้ได้อาคารที่มีสภาพแวดล้อมเหมาะสมกับพฤติกรรมของผู้ใช้สอย ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานและการใช้สอยอาคารสำนักงานราชการ เพื่อลดปัญหาและความไม่สะดวกในการใช้สอย