โครงการและงานออกแบบอาคารสำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

Abstract

โครงการจัดตั้งสำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยขอนแก่นมีวัตถุประสงค์ที่จะเพิ่มประสิทธิภาพการเรียน การสอน และการวิจัยของนักศึกษาและคณาจารย์ในมหาวิทยาลัยขอนแก่น โดยขยายการบริการฝ่ายห้องสมุดมหาวิทยาลัย และเพิ่มบริการฝ่ายโสตทัศนศึกษา ฝ่ายผลิตเอกสารและศูนย์หนังสือให้อยู่ในแหล่งเดียวกัน วัตถุประสงค์ของวิทยานิพนธ์นี้ ก็เพื่อทำการวิจัยหาทฤษฎีแนวความคิด หาข้อมูลในการกำหนดที่ตั้ง และในการกำหนดสภาพแวดล้อมกายภาพภายนอกและภายในอาคารสำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ได้ทำการศึกษาความเป็นไปได้ของโครงการ และทำการออกแบบอาคาร สำนักวิทยบริการ ตลอดจนการกำหนดขั้นตอนการก่อสร้างที่เหมาะสมของอาคาร ผลของการศึกษาวิจัยของงานวิทยานิพนธ์นี้ ประกอบด้วย ก. แนวความคิดในการกำหนดที่ตั้งอาคารสำนักวิทยบริการได้ทำการศึกษาด้านโปรแกรมการศึกษาของมหาวิทยาลัยขอนแก่น ซึ่งมีระบบการเรียนการสอนแบบเรียนรวม โดยนักศึกษาจะต้องเรียนวิชาพื้นฐานทางวิทยาศาสตร์ สังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ในอาคารของคณะวิทยาศาสตร์ และอาคารคณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ ซึ่งเป็นกลุ่มของอาคารอยู่บริเวณศูนย์กลางของเขตการศึกษา ซึ่งมีระยะเวลาในการเดินตามแกนนอนจากริมเขตการศึกษาถึงศูนย์กลางวิทยาเขตนี้ประมาณ 5 นาที ศึกษาด้านนโยบายของมหาวิทยาลัยขอนแก่น ที่กำหนดให้นักศึกษาพักอยู่ในหอพักของมหาวิทยาลัยมากกว่าครึ่งหนึ่งของจำนวนรายหัวนักศึกษา การกำหนดที่ตั้งอาคารสำนักวิทยบริการจึงควรคำนึงถึงระยะเวลาการเดินทางตามแกนนอนจากหอพักมายังอาคารสำนักวิทยบริการได้ในเวลา 8 - 10 นาที และคำนึงถึงความปลอดภัยในการเดินทางในวันหยุดและในเวลากลางคืนด้วย นอกจากนี้การศึกษานโยบายของมหาวิทยาลัยในการกำหนดให้ห้องสมุดกลางเป็นศูนย์กลางการค้นคว้าวิจัยเพียงแห่งเดียว ห้องสมุดคณะเป็นเพียงที่อ่านหนังสือของนักศึกษาเท่านั้น และมีนโยบายในการจำกัดการขยายตัวของห้องสมุดคณะ จึงทำให้สมมุติฐานในการกำหนดที่ตั้งของอาคารสำนักวิทยบริการควรตั้งอยู่บริเวณศูนย์กลางของเขตการศึกษา ข. ศึกษาทฤษฎีและแนวความคิดในการกำหนดสภาพแวดล้อมกายภาพภายนอกและภายในของอาคารสำนักวิทยบริการจากหนังสือ เอกสารงานวิจัย สัมภาษณ์และศึกษาจากตัวอย่างอาคารที่มีลักษณะการใช้งานประเภทเดียวกันกับอาคารสำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยขอนแก่นทำให้สามารถกำหนดแนวความคิดได้ว่า อาคารสำนักวิทย-บริการควรมีบริการต่างๆ ในด้านห้องสมุดอย่างครบถ้วน และมีการออกแบบสภาพแวดล้อมกายภาพและเทคนิควิทยาอาคารที่เหมาะสม เพื่อดึงดูดให้มีผู้มาใช้บริการเพิ่มมากขึ้น โดยคำนึงถึงความสัมพันธ์ทางด้านการติดต่อใช้สอยขององค์ประกอบส่วนใช้สอยต่างๆ ในการจัดสภาพแวดล้อมกายภาพภายในอาคาร ได้คำนึงถึงพฤติกรรมของผู้ใช้อาคารในด้านความสะดวกในการสัญจรและความเป็นส่วนตัวของผู้อ่านเป็นสำคัญในด้านการประหยัดพลังงานได้กำหนดให้ผู้ใช้อาคารใช้ทางสัญจรในแนวดิ่งโดยใช้บันไดแทนลิฟท์ และให้ผู้ใช้บริการขึ้นลงเพียง 3 ชั้น แนวความคิดในการกำหนดรูปร่างของอาคารคำนึงถึงการป้องกันแสงแดดและความร้อนเข้าสู่อาคาร พิจารณาใช้การระบายอากาศตามธรรมชาติ เป็นการประหยัดพลังงานในด้านปรับอากาศในบางส่วนของอาคาร แนวความคิดในการออกแบบการป้องกันการสูญหายของหนังสือ ได้ใช้ระบบควบคุมทางเข้า-ออก ห้องอ่านเพียงทางเดียว เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ของโครงการได้ทำการออกแบบอาคารเป็น 3 ส่วน พื้นที่อาคารตรงกลางเป็นส่วนติดต่อสัญจรและบริการกลาง พื้นที่ของอาคารส่วนที่เป็นปีก 2 ข้างด้านทิศตะวันออกและตะวันตกเป็นพื้นที่ของห้องสมุดกลาง ประกอบด้วยส่วนที่นั่งอ่านประมาณ 3,000 ที่นั่ง พื้นที่เก็บหนังสือประมาณ 550,000 เล่ม พื้นที่ของฝ่ายเทคโนโลยีทางการศึกษา ฝ่ายผลิตเอกสารและศูนย์หนังสือ และฝ่ายอำนวยการสำนัก มีพื้นที่รวมทั้งสิ้นประมาณ 21,950 ตารางเมตรติดเป็นค่าก่อสร้างอาคารทั้งสิ้นประมาณ 100 ล้านบาท ค. การกำหนดขั้นตอนของการก่อสร้าง ได้ศึกษาความเป็นไปได้ของการขยายตัวของโปรแกรมการศึกษา ตามแผนพัฒนาทางการศึกษาทั้งสิ้น 15,000 คน ภายใน 20 ปี และศึกษางบประมาณของมหาวิทยาลัยขอนแก่นควบคู่กันไป ขั้นตอนของการก่อสร้างอาคารแบ่งออกเป็น 2 ขั้นตอน สำหรับคน 7,500 คน ในขั้นแรก พื้นที่เก็บหนังสือประมาณ 300,000 เล่ม งานวิทยานิพนธ์นี้จะมีประโยชน์โดยตรงต่อการจัดทำโครงการและงานออกแบบอาคารสำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยขอนแก่นที่จัดสร้างขึ้น เพื่อให้เป็นอาคารมีองค์ประกอบส่วนใช้สอยต่างๆ ที่สนองประโยชน์ใช้สอยอย่างแท้จริง อันเป็นการลดความสูญเปล่าของงบประมาณแผ่นดินอีกทางหนึ่ง