ภาพประกอบหนังสือภาษาไทยสำหรับเด็ก

Abstract

การวิจัยเรื่องนี้ มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาและเปรียบเทียบความคิดเห็นเกี่ยวกับการเขียนภาพประกอบหนังสือสำหรับเด็กลักษณะต่าง ๆ ของศิลปินที่เหมาะสมกับเนื้อเรื่องของหนังสือแต่ละประเภท รวมทั้งเพื่อศึกษาประวัติและวิวัฒนาการของภาพประกอบหนังสือภาษาไทยสำหรับเด็กตั้งแต่ต้นจนปัจจุบัน ตลอดจนเพื่อศึกษาถึงชีวประวัติและผลงานของศิลปินร่วมสมัยผู้เขียนภาพประกอบหนังสือภาษาไทยสำหรับเด็ก จำนวน 40 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสอบถามความคิดเห็นที่ผู้วิจัยดำเนินการสร้างเองโดยศึกษาจากตำรา และเอกสารการวิจัยที่เกี่ยวข้อง แล้วนำไปปรึกษาผู้ทรงคุณวุฒิก่อนที่จะนำไปใช้จริงกับศิลปินผู้เขียนภาพประกอบซึ่งสุ่มมาเป็นกลุ่มตัวอย่างเพื่อการศึกษา จำนวน 30 คน หลังจากที่รวบรวมข้อมูลซึ่งเป็นความคิดเห็นของศิลปินแล้ว ได้วิเคราะห์ข้อมูลโดยหาค่ามัชฌิมเลขคณิต ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน ค่าความแปรปรวนแบบทางเดียว และทดสอบความแตกต่างของมัชฌิมเลขคณิตทีละคู่ของความคิดเห็นของศิลปินที่ระดับความมีนัยสำคัญทางสถิติที่ .01 ผลของการวิจัยปรากฏดังนี้ 1. การศึกษาเปรียบเทียบความคิดเห็นเกี่ยวกับการเขียนภาพประกอบลักษณะต่าง ๆ ของศิลปินที่เหมาะสมกับเนื้อเรื่องของหนังสือแต่ละประเภท ปรากฏว่า ภาพการ์ตูน ศิลปินมีความเห็นว่า มีความเหมาะสมที่ระดับมากที่สุดกับเนื้อเรื่องประเภทตลกขบขัน และมีความเหมาะสมที่ระดับมากกับเนื้อเรื่องประเภทร้อยกรองและบทกล่อมเด็ก ภาพลายเส้น ศิลปินมีความเห็นว่า มีความเหมาะสมที่ระดับมากกับเนื้อเรื่องประเภทนวนิยายอิงประวัติศาสตร์ ชีวประวัติ นิทานสอนคติธรรม และมีความเหมาะสมที่ระดับพอควรกับเนื้อเรื่องประเภทนิทานชาวบ้าน ภาพสีน้ำ ศิลปินมีความเห็นว่า มีความเหมาะสมที่ระดับมากที่สุดกับเนื้อเรื่องประเภทจินตนิยาย และมีความเหมาะสมที่ระดับมากกับเนื้อเรื่องประเภทเรื่องสมจริงเรื่องเกี่ยวกับสัตว์ ตลอดจนมีความเหมาะสมที่ระดับพอควรกับเนื้อเรื่องประเภทสารคดีและเรื่องผจญภัย 2. การศึกษาประวัติและวิวัฒนาการของภาพประกอบหนังสือภาษาไทยสำหรับเด็กนับตั้งแต่ต้นจนถึงปัจจุบัน ปรากฏว่า ประวัติของภาพประกอบหนังสือภาษาไทยสำหรับเด็ก แบ่งออกได้เป็น 5 ยุค ในยุคแรก (พ.ศ. 2364 – 2430) ภาพประกอบยังไม่มีการนำมาใช้ในหนังสือสำหรับเด็กแต่อย่างใด เพราะหนังสือสำหรับเด็กในยุคนี้ เขียนเป็นตัวอักษรไทยโบราณล้วน ๆ ลงในสมุดข่อย ภาพประกอบเพิ่งปรากฏหลักฐานการนำมาใช้ในหนังสือสำหรับเด็กอย่างจริงจัง ในยุคที่ 2 (พ.ศ. 2430 – 2471) ภายหลังจากที่มีการจัดตั้งกรมศึกษาธิการขึ้นแล้วในปี พ.ศ. 2430 ภาพประกอบในยุคนี้เป็นภาพแกะไม้ ขาว ดำ สร้างโดยศิลปินกรมราชบัณฑิตเป็นส่วนใหญ่ หนังสือที่ใช้ภาพประกอบมีเนื้อเรื่องประเภทเรื่องเกี่ยวกับสัตว์และสิ่งของ เรื่องสมจริง สารคดี นิทานชาวบ้าน และเรื่องผจญภัย ต่อมาในยุคที่ 3 (พ.ศ. 2471 – 2490) ลักษณะของภาพประกอบได้เปลี่ยนจากภาพแกะไม้ไปเป็นภาพเขียนลายเส้น ขาว ดำ และภาพการ์ตูน เขียนโดยศิลปินผู้เขียนภาพอิสระซึ่งเขียนภาพประกอบในหนังสือสำหรับเด็กที่มีเนื้อเรื่องประเภทนิทานสอนคติธรรม เรื่องสมจริง เรื่องเกี่ยวกับสัตว์ และนิทานชาวบ้าน ยุคที่ 4 (พ.ศ. 2490 – 2515) ภาพประกอบเริ่มมีสีเข้ามาใช้เป้นครั้งแรก สีดังกล่าวเป็นสีน้ำ การจำลองภาพสีน้ำไปพิมพ์ต้องอาศัยเครื่องมือต่าง ๆ นอกเหนือจากฝีมือของศิลปินเพิ่มมากขึ้น หนังสือในยุคนี้มีเนื้อเรื่องหลายประเภท คือ นิทานชาวบ้าน จินตนิยาย เรื่องเกี่ยวกับสัตว์ เรื่องผจญภัย ศิลปินผู้เขียนภาพประกอบเรื่องต่าง ๆ เหล่านี้ เป็นศิลปินผู้เขียนภาพอิสระและศิลปินผู้เขียนภาพประจำสำนักพิมพ์เอกชน ยุคที่ 5 (พ.ศ. 2515 – 2522) ภาพประกอบหนังสือสำหรับเด็กก้าวหน้าเพิ่มขึ้นไปเป็นอันมาก เพราะการจัดให้มีการประกวดหนังสือสำหรับเด็กของหน่วยงานต่าง ๆ ภาพประกอบในยุคนี้ได้นำมาใช้กับเนื้อเรื่องทุกประเภท และมีหลายลักษณะ ใช้สีหลายสี ตลอดจนใช้เทคนิคในการพิมพ์ที่ทันสมัย ศิลปินผู้เขียนภาพประกอบในยุคนี้มีจำนวนมากกว่ายุคใดเป็นทั้งศิลปินอิสระ ศิลปินผู้เขียนภาพประจำสำนักสำนักพิมพ์เอกชน และศิลปินผู้เขียนภาพประจำสำนักพิมพ์ของรัฐ 3. การศึกษาชีวประวัติและผลงานของศิลปินร่วมสมัยผู้เขียนภาพประกอบหนังสือภาษาไทยสำหรับเด็ก จำนวน 40 คน ปรากฏว่า ศิลปินร่วมสมัยผู้เขียนภาพประกอบหนังสือภาษาไทยสำหรับเด็กจำนวนหนึ่งในสามหรือร้อยละ 35.00 เป็นศิลปินผู้เขียนภาพประจำสำนักพิมพ์เอกชน และมีอายุระหว่าง 31 – 40 ปี ร้อยละ 45.00 รวมทั้งมีความรู้ทางด้านศิลปะโดยผ่านการศึกษาจากวิทยาเขต เพาะช่าง ร้อยละ 47.50 ศิลปินเหล่านี้มีความถนัดในการเขียนภาพเฉพาะตัวแต่ละลักษณะต่าง ๆ กัน คือ ถนัดในการเขียนภาพการ์ตูน ร้อยละ 30.00 ถนัดในการเขียนภาพลายเส้น ร้อยละ 37.50 ถนัดในการเขียนภาพสีน้ำ ร้อยละ 32.50 ทั้งยังมีผลงานในการเขียนภาพตั้งแต่ 6 เล่มขึ้นไป ร้อยละ 50.00 ในจำนวนนี้ได้รับรางวัลจากการเขียนภาพประกอบหนังสือสำหรับเด็ก 1 เรื่อง ร้อยละ 30.00 ข้อเสนอแนะ ข้อเสนอแนะสำหรับการวิจัยครั้งต่อไปมีดังนี้ 1. ควรศึกษาถึงภาพประกอบลักษณะต่าง ๆ ที่นอกเหนือจากภาพเขียน 3 ลักษณะ คือ ภาพการ์ตูน ภาพลายเส้น และ ภาพสีน้ำ ซึ่งมีความเหมาะสมกับเนื้อเรื่องของหนังสือของหนังสือ 12 ประเภท เช่น ภาพพิมพ์ ภาพปะติด ภาพถ่าย 2. ควรวิเคราะห์และจำแนกเนื้อเรื่องของหนังสือภาษาไทยสำหรับเด็กที่มีภาพประกอบและได้รับการตีพิมพ์ขึ้นใหม่ ๆ ว่า มีเนื้อเรื่องประเภทใดบ้าง รวมทั้งลักษณะการเขียนภาพประกอบของศิลปิน ซึ่งมีความเหมาะสม สอดคล้องกับเนื้อเรื่องของหนังสือเหล่านั้น 3. ควรศึกษาถึงศิลปินผู้เขียนภาพประกอบที่เป็นประชากร ให้กว้างขวางมากขึ้นแล้วสุ่มมาเป็นกลุ่มตัวอย่างในการวิจัยตามอัตราส่วนของศิลปินแต่ละประเภท โดยพิจารณาถึงการใช้เครื่องมือสำหรับการวิจัย และสถิติแบบต่าง ๆ อย่างเหมาะสม