บทบาทของกระทรวงการคลัง, สำนักงบประมาณ และสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ในการบริหารโครงการของคณะรัฐมนตรี

Abstract

การบริหารงานการเงินการคลัง การงบประมาณ และการวางแผนพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมของประเทศไทย ได้มีการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในปีพุทธศักราช 2502 เมื่อได้แยกงานงบประมาณออกมาจากประทรวงการคลัง แล้วยกฐานะขึ้นเป็นกรมในสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี พร้อมกับได้จัดตั้งสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติขึ้นในสำนักนายกรัฐมนตรีเช่นกัน โดยให้มีหน้าที่สำคัญในการวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ หลังจากนั้นก็ได้มีการปรับปรุงการจัดส่วนราชการในสำนักนายกรัฐมนตรีหลายครั้ง จนในปัจจุบันมีหน่วยงานที่มีฐานะเป็นกรมในสังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี ถึง 18 หน่วยงาน หน่วยงานเหล่านี้ส่วนใหญ่ทำหน้าที่เป็นฝ่ายช่วยอำนวยการ (Staff) ของคณะรัฐมนตรี และมีบทบาทสำคัญในการเป็นผู้ที่มีความรู้ความชำนาญเฉพาะด้านคอยให้การปรึกษาหารือ การเสนอแนะ การเสนอข้อมูลข่าวสาร แก่ คณะรัฐมนตรีในเรื่องที่ตนรับผิดชอบ ในด้านการบริหารโครงการของคณะรัฐมนตรีนั้น นับตั้งแต่ได้จัดตั้งสำนักงบประมาณและสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติขึ้นในสำนักนายกรัฐมนตรีแล้ว งบประมาณแผ่นดินก็ถูกแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ “งบพัฒนา”และ”งบไม่พัฒนา” หรือ”งบบริหารทั่วไป” งบพัฒนาอันได้แก่ งบประมาณที่จัดทำเป็นโครงการและแผนงานต่าง ๆ ในขั้นการขออนุมัติในหลักการและงบประมาณจากคณะรัฐมนตรีนั้น จะต้องผ่านการกลั่นกรองจากกระทรวงการคลัง สำนักงบประมาณและสำนักงานคณะกรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ซึ่งร่วมมือประสานงานกันในรูปของการวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ การจัดสรรงบประมาณรายจ่ายประจำปี และนโยบายเศรษฐกิจการคลัง หน่วยงานทั้งสามได้มีบทบาทสำคัญในการช่วยเหลือคณะรัฐมนตรีบริหารงบพัฒนา (บริหารโครงการ) เรื่อยมาเป็นเวลาเกือบ 20 ปี โดยได้ผ่านการพัฒนาตามแผนพัฒนา ฯ ถึง 3 แผน และกำลังอยู่ในระหว่างการพัฒนาตามแผนพัฒนา ฯ ฉบับที่ 4 (พ.ศ.2520 – 2524) ผลการพัฒนาที่ผ่านาปรากฏว่า ในช่วงเวลาของแผนพัฒนา ฉบับที่ 1 และตอนต้นของแผนพัฒนาฉบับที่ 2 การพัฒนาปรากฏผลเป็นที่น่าพอใน และสำเร็จตามแผนฯ เป็นส่วนใหญ่ แต่ในระยะตอนปลายของแผนพัฒนา ฉบับที่ 2 และในระยะแผนพัฒนา ฉบับที่ 3 เป็นต้นมา การพัฒนามีแนวโน้มประสบผลสำเร็จน้อยลง ทั้งนี้เพราะเกิดการเปลี่ยนแปลงที่เป็นปัญหาทั้งจากภายในประเทศ (อันได้แก่ ปัญหาเรื่องสภาพดินฟ้าอากาศ และความวุ่นวายภายในประเทศ) และภายนอกประเทศ (อันได้แก่ ภาวะชงักงันทางเศรษฐกิจทั่วโลก) ในการศึกษาบทบาทของกระทรวงการคลัง สำนักงบประมาณ และสำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ในการบริหารโครงการของคณะรัฐมนตรีนี้ ผู้วิจัยมุ่งศึกษาเพื่อให้ทราบว่า การบริหารโครงการของคณะรัฐมนตรีตามแผนพัฒนาฯ นั้น นอกจากจะมีปัญหาที่เป็นผลมาจากสถานการณ์ทั้งภายในและภายนอกประเทศดังกล่าวแล้ว การปฏิบัติงานของทั้ง 3 หน่วยงาน จะส่งผลกระทบต่อการบริหารโครงการของคณะรัฐมนตรีเพียงใด มีการประสานงานกันเพียงไร อะไรคือปัญหาที่เกิดขึ้น การบริหารงานดังกล่าวมีข้อบกพร่องอย่างไรบ้าง และสมควรที่จะดำเนินการแก้ไขอย่างไร จากการศึกษาวิจัยพบว่า หน่วยงานทั้งสามมีบทบาทอย่างมากในการบริหารโครงการของคณะรัฐมนตรีในฐานะที่เป็นฝ่ายช่วยคณะรัฐมนตรีกลั่นกรองโครงการตั้งแต่เริ่มเสนอโครงการมาเพื่อขออนุมัติหลักการ และงบประมาณจากคณะรัฐมนตรี เรื่อยไปจนถึงการควบคุมและประเมินผลการปฏิบัติโครงการต่าง ๆ การปฏิบัติงานของทั้งสามหน่วยงานมีการประสานสัมพันธ์กันในระดับที่ดีพอควร แต่ยังมีปัญหาอยู่หลายประการ เช่นปัญหาในด้านโครงสร้าง อำนาจหน้าที่ วิธีการปฏิบัติงาน การประสานงาน และปัญหาที่สำคัญก็คือ ปัญหาการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง ซึ่งส่งผลกระทบทางอ้อมให้เกิดปัญหาในด้านอื่น ๆ ต่อเนื่องกันเป็นลูกโซ่ ปัญหาเหล่านี้ควรได้รับความสนใจและมีการปรับปรุงแก้ไขให้การบริหารโครงการของคณะรัฐมนตรีหรือรัฐบาลสามารถดำเนินไปโดยราบรื่นและพัฒนาขึ้นโดยลำดับ.