การสันนิษฐานรูปแบบสถาปัตยกรรมในเขตพุทธาวาส วัดอรัญญิก จังหวัดพิษณุโลก

Abstract

วัตถุประสงค์ในการศึกษาวิทยานิพนธ์ฉบับนี้เพื่อหารูปแบบสถาปัตยกรรมในเขตพุทธาวาสวัดอรัญญิก จังหวัดพิษณุโลกซึ่งปัจจุบันสิ่งก่อสร้างต่างๆได้พังทลายลงกลายเป็นโบราณสถานที่มีบางส่วนของงานสถาปัตยกรรมหลงเหลืออยู่ ดังนั้นจึงต้องทำการสันนิษฐานรูปแบบสถาปัตยกรรมขึ้นใหม่ โดยทำการศึกษาที่มาของวัดอรัญญิก และ ทำการเปรียบเทียบรูปแบบกับวัดอรัญญิก และวัดที่เกี่ยวข้องในอาณาจักรสุโขทัยอันได้แก่เมืองสุโขทัย เมืองศรีสัชนาลัย เมืองกำแพงเพชร และ เมืองพิษณุโลก จากการศึกษาทั้งทางด้านประวัติศาสตร์ และ สถาปัตยกรรมทำให้ทราบว่าวัดอรัญญิกแห่งนี้เป็นวัดที่มีความสำคัญสูงโดยเป็นวัดที่พระมหาธรรมราชาลิไทโปรดเกล้าฯให้สร้างถวายแด่พระภิกษุสงฆ์ฝ่ายอรัญวาสีซึ่งเป็นพระภิกษุสงฆ์นิกายลังกาวงศ์ โดยพระฝ่ายนี้จะจำพรรษาอยู่ตามวัดต่างๆนอกเขตเมือง นอกจากนี้แล้ววัดแห่งนี้ยังเป็นที่ประทับของพระวันรัตหรือพระราชาคณะระดับสูงของพระฝ่ายอรัญวาสีสถาปัตยกรรมในเขตพุทธาวาสสมัยสุโขทัยมีอาคารที่สำคัญได้แก่ พระเจดีย์ช้างล้อม พระวิหาร พระอุโบสถ และ คันธกุฎี ในสมัยอยุธยาช่วงที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถครองเมืองพิษณุโลกได้มีการบูรณปฏิสังขรณ์วัดอรัญญิกโดยเปลี่ยนแปลงรูปแบบสถาปัตยกรรมทั้งพระเจดีย์ช้างล้อม พระวิหาร และพระอุโบสถ นอกจากนี้ยังมีการต่อเติมพระระเบียงคดโอบล้อมองค์พระเจดีย์ช้างล้อมพร้อมทั้งสร้างพระเจดีย์รายทั้งสี่มุมด้วย ปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อรูปแบบสถาปัตยกรรมล้วนมาจากเรื่องของศาสนาและการเมือง ในเรื่องของศาสนาคือการสร้างพระเจดีย์ช้างล้อมอันหมายถึงการประดิษฐานพระพุทธศาสนานิกายลังกาวงศ์ลงในอาณาจักรสุโขทัย ส่วนเรื่องการเมืองคือการสร้างพระระเบียงคดโอบล้อมองค์พระเจดีย์ตามแบบขอมซึ่งอยุธยารับลัทธิเทวราชามาใช้ ผลที่ได้จากการสันนิษฐานรูปแบบสถาปัตยกรรมวัดอรัญญิกนี้จึงเป็นสิ่งยืนยันได้เป็นอย่างดีว่าสถาปัตยกรรมไทยไม่มีวันตาย แต่มีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบ และ การตกแต่งตลอดมาทั้งนี้แล้วแต่ปัจจัยภายนอกที่เข้ามามีผลกระทบก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลง สุดท้ายนี้หวังว่าวิทยานิพนธ์ฉบับนี้จะเป็นประโยชน์ต่อการสันนิษฐาน และ ศึกษาสถาปัตยกรรมไทยต่อไป