จินตภาพทางศิลปวัฒนธรรมของกรุงเทพมหานครที่นำเสนอผ่านสื่อ

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์เนื้อหาที่เกี่ยวกับลักษณะภาพรวมของจินตภาพทางศิลปวัฒนธรรมของกรุงเทพมหานคร จากมุมมองทางการสื่อสารมวลชน ทั้งนี้เพื่อให้เกิดความเข้าใจในการประยุกต์ใช้ความหมายของจินตภาพดังกล่าว เพื่อจุดประสงค์ต่างๆ กัน ผ่านสื่อสิ่งพิมพ์และสื่อขนาดเล็กซึ่งได้สุ่มเลือกมาศึกษาเป็นจำนวนทั้งสิ้น 120 ตัวอย่าง โดยเน้นเฉพาะภาพสถาปัตยกรรมสำคัญของเมืองกรุงเทพฯ จำนวน 3 แห่ง ได้แก่ 1.วัดพระศรีรัตนศาสดารามและพระบรมมหาราชวัง 2.โบสถ์วัดเบญจมบพิตร 3.พระปรางค์วัดอรุณฯ ภายใต้กรอบแนวคิดทฤษฎีและวิธีการวิเคราะห์เชิงสัญญะวิทยาโดยประกอบด้วย เกณฑ์การพิจารณาคือ (ก) คุณค่าทางศิลปะ (ข) ความสำคัญทางประวัติศาสตร์ และ (ค) ความเป็นภูมิสัญลักษณ์ ผลการวิจัยสรุปได้ว่า ภาพรวมของจินตภาพทางศิลปวัฒนธรรมของกรุงเทพฯ ได้รับการนำเสนอโดยคงลักษณะความเป็น “ภาพนิ่งอันสวยงาม” ที่ไม่ได้ปรับเปลี่ยนไปตามสภาพความเป็นจริงของกาลเวลา โดยอาศัยการผลิตซ้ำด้วยเทคโนโลยีการผลิตอันทันสมัย การใช้มุมกล้อง และการจัดฉาก ทั้งนี้เพื่อให้ดึงดูดใจ และกระตุ้นเร้าจินตนาการของนักท่องเที่ยวเป็นหลัก ดังที่ปรากฏอยู่ในสื่อสิ่งพิมพ์เพื่อการท่องเที่ยวส่วนใหญ่ สำหรับในสื่อขนาดเล็ก ภาพสถาปัตยกรรมดังกล่าวนอกจากจะเป็นตัวแทนทางศิลปวัฒนธรรมแล้ว ยังเป็นส่วนบ่งบอกถึงประโยชน์ใช้สอยและมูลค่าแลกเปลี่ยนอีกด้วย นอกจากนั้นยังพบว่า ความหมายดั้งเดิมของจินตภาพความเป็นศาสนสถานของสถาปัตยกรรมทั้ง 3 แห่งได้ถูกทำให้แปรเปลี่ยนเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่มีจุดดึงดูดใจด้านความสวยงาม กลายเป็นสินค้าเพื่อการสื่อสารไปยังกลุ่มเป้าหมายทางธุรกิจของสื่อสิ่งพิมพ์เพื่อการท่องเที่ยว อย่างไรก็ตาม การสื่อความหมายที่ปรากฏในสื่อขนาดเล็กของรัฐ เช่น เหรียญกษาปณ์ ธนบัตร และแสตมป์ ยังคงดำรงเอกลักษณ์ในการสะท้อนถึงอุดมการณ์รวมศูนย์ของวัฒนธรรมหลวงอยู่ต่อไป