การศึกษาความเหมาะสมของขอบเขตจังหวัด : กรณีศึกษาจังหวัดมุกดาหาร

Abstract

จังหวัดเป็นหน่วยการปกครองภายในประเทศระดับสูงสุดและสำคัญที่สุด ขอบเขตจังหวัดจะเป็นสิ่งที่กำหนดเขตอำนาจในการบริหารการปกครอง การจัดทำบริการสาธารณะ เขตอำนาจศาลและเขตเลือกตั้ง ในกรณีที่มีความจำเป็นอาจมีการแก้ไขเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดหรือตั้งจังหวัดขึ้นใหม่เพื่อประโยชน์ในด้านการบริหารการปกครอง การรักษาความมั่นคง ตลอดจนเพื่อประโยชน์ต่อประชาชนในท้องที่ ระยะที่ผ่านมาปรากฏว่าในปี พ.ศ. 2515 ได้มีการจัดตั้งจังหวัดยโสธรขึ้นโดยการแบ่งแยกท้องที่บางส่วนของจังหวัดอุบลราชธานี และในปีพ.ศ. 2520 ได้มีการจัดตั้งจังหวัดพะเยาขึ้น โดยการแบ่งแยกท้องที่บางส่วนของจังหวัดเชียงราย การจัดตั้งจังหวัดใหม่ดังกล่าวมีลักษณะเป็นการแบ่งแยกท้องที่ของจังหวัดใดจังหวัดหนึ่งเพียงจังหวัดเดียวเท่านั้น เช่นเดียวกับจังหวัดมุกดาหารซึ่งเป็นจังหวัดที่จัดตั้งขึ้นใหม่ ในปีพ.ศ. 2525 จากการแบ่งเขตท้องที่ 4 อำเภอ 2 กิ่งอำเภอ ทางตอนใต้ของจังหวัดนครพนมเดิมเพียงจังหวัดเดียว เพื่อประโยชน์ทางการปกครอง การรักษาความมั่นคงและอำนวยความสะดวกแก่ประชาชนในท้องที่ดังกล่าว โดยมิได้มีการพิจารณาว่าจะยังมีท้องที่อำเภอ กิ่งอำเภอ ใดของจังหวัดที่มีอาณาเขตต่อเนื่องอีกบ้างหรือไม่ที่มีความเหมาะสมหรือจะได้รับประโยชน์จากการที่จะรวมอยู่ในเขตการปกครองของจังหวัดมุกดาหาร การศึกษาวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อที่จะศึกษาว่าจะยังมีท้องที่อำเภอ หรือกิ่งอำเภอใดของจังหวัดที่ที่มีอาณาเขตต่อเนื่องกับจังหวัดมุกดาหาร ที่มีความเหมาะสมจะรวมอยู่ในเขตการปกครองของจังหวัดมุกดาหารมากกว่าที่จะรวมอยู่ในเขตการปกครองจังหวัดเดิมบ้างหรือไม่ วิธีการศึกษาในการศึกษาวิจัยนี้แบ่งเป็น 2 ระดับ ระดับแรก เป็นการศึกษาท้องที่ระดับอำเภอ/กิ่งอำเภอ ของจังหวัดที่มีอาณาเขตต่อเนื่องกับจังหวัดมุกดาหาร คือ จังหวัดนครพนม กาฬสินธุ์ ร้อยเอ็ด ยโสธร และอุบลราชธานี เพื่อพิจารณาว่าอำเภอ กิ่งอำเภอใดที่มีความเหมาะสมเบื้องต้น หรือมีแนวโน้มที่น่าจะรวมอยู่ในเขตการปกครองของจังหวัดมุกดาหาร โดยพิจารณาความเหมาะสมในด้านการพึ่งพาระหว่างชุมชนตามลำดับความสำคัญของชุมชน เขตอิทธิพลของจังหวัดมุกดาหาร ระยะห่างจากจังหวัด สภาพภูมิประเทศ และรูปร่าง (Compact Form) เพื่อกำหนดพื้นที่ศึกษา (Study area) ที่จะศึกษาต่อไป ซึ่งจากการศึกษาปรากฏว่ามีพื้นที่ 3 อำเภอ คือ อำเภอชานุมาน และอำเภอเสนางคนิคม จังหวัดอุบลราชธานี และอำเภอเลิงนกทา จังหวัดยโสธร ที่มีความเหมาะสมเบื้องต้น ที่จะรวมอยู่ในเขตการปกครองของจังหวัดมุกดาหาร ระดับที่ 2 เป็นการเอาพื้นที่ศึกษา (Study area) จำนวน 3 อำเภอ ดังกล่าวข้างต้นมาทำการศึกษาความเหมาะสมในด้านการบริหารงานของจังหวัด ความสะดวกในการเดินทางเข้าไปยังตัวจังหวัดของประชาชน รวมทั้งความคิดเห็นของประชาชนและข้าราชการในท้องที่ ซึ่งจากการศึกษาพบว่าอำเภอที่มีความเหมาะสมที่สุดที่จะรวมอยู่ในเขตการปกครองของจังหวัดมุกดาหาร คือ อำเภอชานุมาน จังหวัดอุบลราชธานี ส่วนสุดท้ายของการศึกษาวิจัยเป็นการเสนอแนวทางในการกำหนดขอบเขตจังหวัดที่เหมาะสม ในกรณีที่รัฐบาลจะจัดตั้งจังหวัดขึ้นใหม่ว่าสมควรจะได้มีการศึกษาถึงท้องที่ของจังหวัดที่มีอาณาเขตต่อเนื่องกับจังหวัดที่จะตั้งขึ้นใหม่ ด้วยว่ามีท้องที่ใดอีกบ้างหรือไม่ที่มีความเหมาะสม จะรวมอยู่ในเขตจังหวัดที่จะตั้งขึ้นใหม่ ซึ่งจะทำให้การจัดตั้งจังหวัดนั้นมีประโยชน์มากขึ้นและคุ้มค่า