ความปลอดภัยในการบริโภคอาหารในประเทศไทย

Abstract

การศึกษาเกี่ยวกับความปลอดภัยในการบริโภคอาหารในประเทศไทย โดยการรวบรวมข้อมูลจากผลการวิเคราะห์คุณภาพหรือมาตรฐานอาหารของสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสุข ในระหว่าง พ.ศ. 2512 ถึง 2527 โดยอาศัยคุณภาพตามที่กฎหมายอาหารกำหนดไว้เป็นมาตรฐานของความปลอดภัยในการบริโภค พบว่า อาหารควบคุมเฉพาะ 14 ประเภทซึ่งได้แก่ สีผสมอาหาร น้ำมันพืชปรุงอาหาร น้ำนมโค และผลิตภัณฑ์นมโค ไอศกรีม ผงชูรส ซอส น้ำปลา น้ำส้มสายชู ชา น้ำบริโภค เครื่องดื่ม และเครื่องดื่มเข้มข้น อาหารกระป๋อง กาแฟ และน้ำแข็ง ซึ่งเป็นอาหารที่ประชาชนบริโภคเป็นประจำวันนั้น ส่วนใหญ่มีคุณภาพต่ำกว่ามาตรฐานที่กฎหมายกำหนดมาตลอดระยะเวลา 15 ปีทีผ่านมา ยกเว้นแต่กาแฟซึ่งนับว่ามีความปลอดภัยต่อการบริโภคสูงมาก และถ้าพิจารณาแนวโน้มของความปลอดภัยในการบริโภคอาหารควบคุมดังกล่าว อาจกล่าวได้ว่า สีผมอาหาร น้ำนมโคและผลิตภัณฑ์นมโค ผงชูรส ซอส ชา อาหารกระป๋อง และน้ำแข็ง มีคุณภาพสูงขึ้นเรื่อย ๆ จนเกือบเท่ามาตรฐานที่กฎหมายอาหารกำหนด ตรงกันข้าม น้ำมันพืชปรุงอาหาร ไอศกรีม น้ำปลา น้ำส้มสายชู น้ำบริโภค เครื่องดื่มและเครื่องดื่มเข้มข้น มีคุณภาพไม่แน่นอน เป็นที่น่าสงสัยอย่างยิ่งว่าจะไม่ปลอดภัย ซึ่งแสดงให้เห็นว่า แม้แต่อาหารควบคุมเฉพาะ ซึ่งกฎหมายได้กำหนดมาตรฐานไว้อย่างรัดกุมแล้ว ส่วนใหญ่ยังมีคุณภาพต่ำกว่ามาตรฐานกำหนด ส่งผลให้จำนวนคดีที่เกี่ยวกับอาหาร ทั้งอาหารควบคุมเฉพาะและอาหารทั่วไปที่พบว่ามีความผิดตามพระราชบัญญัติอาหาร กฎกระทรวง และประกาศกระทรวงสาธารณสุขเพิ่มจำนวนขึ้น เช่นในระหว่าง พ.ศ. 2507 ถึง 2517 มีจำนวนคดีไม่ถึง 50 คดีต่อปี ซึ่งมักเป็นความผิดอันเนื่องมาจากการไม่มีใบอนุญาตในการผลิตอาหาร ผลิตอาหารไม่บริสุทธิ์ และแสดงฉลากไม่ถูกต้องเป็นหลัก ครั้นต่อมาจำนวนคดีกลับเพิ่มสูงขึ้นโดยเฉพาะในปี พ.ศ. 2520 มีจำนวนคดีสูงสุดเป็น 462 คดีต่อปี ในฐานความผิดทั้ง 3 ที่กล่าวมาแล้ว กับในความผิดฐานผลิตอาหารปลอมและผลิตอาหารที่ใส่สีที่ทางราชการไม่อนุญาตให้ใช้กับอาหารเพิ่มขึ้นด้วย ความปลอดภัยหรือความไม่ปลอดภัยในการบริโภคอาหารเป็นผลลัพธ์ที่เกิดจากปัจจัยทั้ง 4 ประการดังต่อไปนี้คือ กฎหมายอาหาร การดำเนินการควบคุมของทางราชการ ผู้ประกอบธุรกิจเกี่ยวกับอาหาร และผู้บริโภค แม้ว่าจะมีการแก้ไขพระราชบัญญัติอาหารกฎกระทรวง หรือประกาศกระทรวงสาธารณสุขตลอดมาก็ตาม ยังพบว่ามีความบกพร่องของกฎหมายอยู่หลายประการที่ก่อให้เกิดความไม่ปลอดภัยในการบริโภคอาหารได้ การขาดอัตรากำลังและงบประมาณสำหรับหน่วยงานที่ดูแลความปลอดภัยในการบริโภคอาหาร การที่ผู้ผลิตอาหารหรือผู้ประกอบธุรกิจอาหารขาดความรู้ ขาดเงินทุน และขาดความรับผิดชอบต่อสังคมเหล่านี้ ต่างเป็นอุปสรรคต่อความปลอดภัยของผู้บริโภคอาหารทั้งนั้น ยิ่งผู้บริโภคไม่รู้จักการบริโภคอย่างฉลาด ยิ่งได้รับความไม่ปลอดภัยในการบริโภคอาหารสูงยิ่งขึ้น แนวทางในการแก้ไขปัญหาความปลอดภัยในการบริโภค จึงอยู่ที่การปรับปรุงแก้ไขปัจจัยทั้ง 4 ให้มีประสิทธิภาพและสอดคล้องกันนั้นเอง โดยการปรับปรุงแก้ไขกฎหมายอาหารให้ทันสมัยและรัดกุม สนับสนุนงานควบคุมมาตรฐานอาหารของสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา ด้วยงบประมาณและอัตรากำลัง ส่งเสริมการผลิตอาหารในด้านการลงทุน ความรู้ในการผลิตและความรับผิดชอบต่อสังคม พร้อมกับสร้างผู้บริโภคที่ฉลาดขึ้นมาด้วย