แนวทางการพัฒนาพื้นที่ชุมชนเมืองอำเภอท่าเรือ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

Abstract

ลักษณะที่ตั้งของชุมชนเมืองท่าเรือและพื้นที่ต่อเนื่องมีระบบการคมนาคมที่สามารถเข้าถึงได้อย่างสะดวกทั้งทางบกและทางน้ำ ประกอบกับเป็นจุดเปลี่ยนการเดินทางที่ก่อให้เกิดการประหยัดและสะดวกในด้านการขนส่งและตั้งอยู่ไม่ห่างไกลจากแหล่งวัตถุดิบและตลาด เป็นพื้นที่ที่สนใจของนักลงทุนอุตสาหกรรม จึงมีโอกาสได้รับการพัฒนาความเป็นเมืองได้สูง ซึ่งก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางด้านลักษณะกายภาพ เศรษฐกิจและสังคมในพื้นที่ ชุมชนเมืองท่าเรือ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีการพัฒนาพื้นที่จากชุมชนเกษตรกรรมเป็นชุมชนอุตสาหกรรมอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะทางด้านอุตสาหกรรมเกษตรและอุตสาหกรรมต่อเนื่อง ซึ่งตั้งอยู่ในพื้นที่จำนวนมาก ทำให้เป็นแหล่งกลางรับซื้อวัตถุดิบ เช่น ข้าวโพด และข้าวฟ่าง และเป็นแหล่งส่งออกที่สำคัญแห่งหนึ่ง สาระสำคัญของวิทยานิพนธ์ ศึกษาถึงบทบาทและความสำคัญของชุมชนเมืองท่าเรือที่มีต่ออำเภอท่าเรือโดยตรง และรวมถึงมีบทบาทต่อจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ตลอดจนระดับภาคของประเทศ ศึกษาวิเคราะห์ปัจจัยต่างๆ ที่มีอิทธิพลต่อการเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินของชุมชนเมืองท่าเรือ แต่ละช่วงเวลาตั้งแต่ในอดีต จนถึงปัจจุบัน และคาดการณ์อนาคต ศึกษาลักษณะของอุตสาหกรรมไซโลซึ่งเป็นอุตสาหกรรมหลักที่เข้ามามีบทบาทสำคัญและมีประโยชน์อย่างยิ่งต่อภาคเกษตรกรรมของประเทศ โดยเฉพาะผลผลิตจากการเกษตรประเภทธัญพืช มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมในพื้นที่ศึกษา จากการศึกษาวิเคราะห์พบว่าการใช้ที่ดินและทิศทางการขยายตัวของชุมชนเมืองท่าเรือมีความสัมพันธ์กับการขยายตัวของอุตสาหกรรมไซโลอย่างใกล้ชิด กล่าวคือ จากการที่ชุมชนเมืองท่าเรือมีลักษณะความได้เปรียบเชิงพื้นที่ เพราะตั้งอยู่ไม่ห่างไกลจากแหล่งผลิตของข้าวโพดและข้าวฟ่าง และท่าเรือน้ำลึกชายฝั่งทะเลตะวันออก เป็นจุดที่สะดวกและประหยัดในด้านต้นทุนการขนส่ง จึงกลายเป็นแหล่งรับซื้อที่สำคัญ ทำให้อุตสาหกรรมไซโลเข้ามาก่อตั้งในพื้นที่จำนวนมากและรวดเร็ว ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางด้านกายภาพ เศรษฐกิจและสังคมในลักษณะเดียวกัน คือ จำนวนความต้องการใช้ที่ดินเพื่อกิจกรรมต่างๆ ในเขตชุมชนเมืองท่าเรือมีมากขึ้นตามพื้นที่และจำนวนของอุตสาหกรรมไซโลที่เพิ่มขึ้น โดยเฉพาะการใช้ที่ดินเพื่อเป็นบริเวณพักอาศัยและย่านพาณิชยกรรมมีการเพิ่มอย่างชัดเจน นอกจากนี้พบว่ามีการปรับปรุงและเพิ่มโครงข่ายการให้บริการในด้านสาธารณูปโภคและสาธารณูปการ ตามการขยายตัวของชุมชนเมืองเพื่อสนองความต้องการที่เพิ่มขึ้น อาทิ โครงข่ายการคมนาคม โครงข่ายการสื่อสาร ประสิทธิภาพการให้บริการสาธารณสุข และการให้บริการด้านการศึกษา เป็นต้น อย่างไรก็ตามการปรับปรุงและเพิ่มเติมการให้บริการดังกล่าวยังไม่เพียงพอและทันต่อความต้องการของชุมชน พบว่าการใช้ที่ดินขยายตัวสูงขึ้นทุกด้าน จนพื้นที่ในเขตชุมชนเมืองไม่เพียงพอต่อการรองรับ จำเป็นต้องขยายออกไปในพื้นที่ต่อเนื่องซึ่งเป็นเขตชนบท ทิศทางการขยายตัวของชุมชนเมืองที่ศึกษาจะขยายตามนาวเส้นทางคมนาคมโดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีเส้นทางคมนาคมทางบกเลียบลำแม่น้ำป่าสัก ได้แก่ ตามแนวถนนสายท่าเจ้าสนุก-ศาลาลอย และตามแนวถนนสายท่าเรือ-ปากท่า นอกจากนี้ยังมีการขยายตัวตามแนวถนนสายหลักอื่น เช่น ตามแนวถนนสายพระพุทธบาท-ท่าเรือ เป็นต้น ปัจจุบันการขยายตัวของชุมชนเมืองท่าเรือ เป็นไปอย่างตามยถากรรม ขาดความเป็นระเบียบแบบแผนที่เหมาะสมและขาดการควบคุมที่มีประสิทธิภาพ สิ่งก่อสร้างต่างๆ ขยายตัวไปตามแนวยาวของเส้นทางคมนาคมอย่างไม่สิ้นสุด บางบริเวณมีการขยายตัวเข้าไปในเขตการปกครองอื่นที่ติดต่อกัน ทำให้มีปัญหาต่อการจัดบริการปัจจัยพื้นฐาน (Infrastructure) ให้เพียงพอต่อความต้องการและทั่วถึงเพื่อสามารถรองรับการขยายตัวในอนาคต นอกจากนี้จากการที่ขาดความเป็นระเบียบในการใช้ที่ดินแต่ละประเภท จึงก่อให้เกิดปัญหาด้านมลภาวะ แก่ชุมชนเมือง และได้เสนอแนวทางการพัฒนาพื้นที่ของเขตเทศบาลตำบลท่าเรือและพื้นที่ต่อเนื่องโดยมีรายละเอียดประเด็นหลัก 2 ประการ คือ ด้านการควบคุม ได้กำหนดความเป็นระเบียบในการใช้ที่ดินของแต่ละประเภทที่จะก่อให้เกิดปัญหาต่อการใช้ที่ดินประเภทอื่น โดยเฉพาะที่สำคัญคือการใช้ที่ดินเพื่อเป็นย่านอุตสาหกรรมและคลังสินค้า ซึ่งก่อให้เกิดปัญหามลภาวะด้านฝุ่นและเสียง ทำให้เกิดความเดือดร้อนรำคาญต่อผู้ที่อยู่ใกล้เคียง จึงเสนอให้ควบคุมการเพิ่มจำนวนอุตสาหกรรมไซโลที่จะตั้งขึ้นใหม่ในเขตชุมชนเมืองท่าเรือทั้งหมด และสนับสนุนให้ขยายตัวหรือก่อสร้างในพื้นที่ต่อเนื่องที่ใกล้เคียง คือในพื้นที่ตำบลท่าเจ้าสนุกและตำบลศาลาลอยทั้งสองฟากแม่น้ำป่าสัก ซึ่งทั้งสองพื้นที่นี้จัดว่ามีความเหมาะสมลำดับแรก ส่วนพื้นที่ในเขตตำบลบางโขมด จังหวัดสระบุรี ตามแนวถนนสายพระพุทธบาท-ท่าเรือ เป็นพื้นที่ที่มีความเหมาะสมในลำดับรอง ด้านการพัฒนา จากการที่อุตสาหกรรมไซโลเป็นกิจกรรมหลักที่ก่อให้เกิดการพัฒนาด้านเศรษฐกิจของพื้นที่ ดังนั้นเพื่อมิให้เกิดผลกระทบต่อกิจกรรมดังกล่าวจากมาตรการด้านการควบคุมจึงเสนอให้มีการปรับปรุงและเพิ่มเติมการจัดบริการปัจจัยพื้นฐานให้เพียงพอและเหมาะสมกับสภาพความต้องการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริเวณพื้นที่ที่กำหนดให้มีการขยายตัวของอุตสาหกรมได้ นอกจากนี้ได้เสนอแนะให้มีการแก้ปัญหาต่างๆ ที่เป็นอุปสรรคในการประกอบการอุตสาหกรรม ปัจจุบันเพื่อให้สามารถดำเนินการได้คล่องตัวยิ่งขึ้น ซึ่งข้อเสนอแนะดังกล่าวะจะเป็นการรองรับการขยายตัวของชุมชนเมืองท่าเรือในอนาคต