การดำเนินงานและการให้บริการของร้านเช่าหนังสือในกรุงเทพมหานคร

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงการดำเนินงานและการจัดบริการของร้านเช่าหนังสือในกรุงเทพมหานคร ศึกษาสถานภาพของผู้ใช้บริการ วิธีใช้บริการ ประเภทของวรรณกรรมที่ผู้ใช้บริการต้องการ ความคิดเห็นและความพอใจของผู้ใช้บริการต่ออัตราค่าเช่า ค่ามัดจำหนังสือ และบริการหนังสือเช่า ในการดำเนินการวิจัย ผู้วิจัยได้สอบถามผู้ให้บริการ คือ ผู้ดำเนินกิจการร้านเช่าหนังสือจำนวน 42 คน ผู้ใช้บริการ คือ ผู้เช่าหนังสือหรือผู้อ่านจำนวน 420 คน รวมเป็นกลุ่มตัวอย่างจำนวน 462 คน ผลการวิจัยสรุปได้ดังนี้ ด้านผู้ให้บริการ คือ ร้านเช่าหนังสือจำนวน 42 ร้าน ตั้งอยู่ในที่ชุมนุมชน ร้านเช่าหนังสือส่วนใหญ่ดำเนินงานมาในช่วง 1-5 ปี หนังสือที่มีให้บริการเช่าได้แก่ นวนิยายไทย นิยายจีนกำลังภายใน เรื่องแปลจากภาษาต่างประเทศที่มิใช่ภาษาจีน เรื่องสั้นและรวมเรื่องสั้น แหล่งจัดหาหนังสือที่ร้านเช่าหนังสือใช้มากที่สุด คือติดต่อซื้อจากร้านจำหน่ายหนังสือ ราคาหนังสือที่จัดหาต่ำกว่าราคาปกในอัตราส่วนลดร้อยละ 10 จนถึงมากกว่าร้อยละ 50 การจัดซื้อต้องชำระเป็นเงินสด วิธีการคัดเลือกหนังสือใช้วิธีดูจากความนิยมในการอ่านของผู้ใช้บริการมากที่สุด หนังสือนวนิยายไทยได้รับความนิยมสูงสุดมากกว่า หนังสือนิยายจีนกำลังภายใน ร้านเช่าหนังสือมีหนังสือที่ให้เช่าโดยเฉลี่ยร้านละ 7,869 เล่ม การจัดเรียงเป็นเพียงการจัดตามผู้แต่งเป็นหลัก ร้านเช่าหนังสือเปิดบริการโดยเฉลี่ยวันละ 12.22 ชั่วโมง อัตราค่าเช่าโดยเฉลี่ย 2 บาทต่อ 1 เล่ม สำหรับการเช่าอ่านที่ร้าน วันแรก 2 บาท วันต่อไป 1 บาทต่อ 1 เล่ม สำหรับการเช่าไปอ่านที่บ้าน อัตรามัดจำโดยเฉลี่ย 50-100 บาทต่อเล่ม ร้านเช่าหนังสือเกือบทั้งหมดไม่กำหนดระยะเวลาในการเช่า ช่วงเวลาที่ผู้ใช้บริการสูงสุดแต่ละวันเป็นช่วงเวลาเย็น-ค่ำ จำนวนผู้ใช้บริการต่ำสุดโดยเฉลี่ย 38 คนต่อวัน ร้านเช่าหนังสือมีบริการเกี่ยวกับหนังสือให้แก่ผู้ใช้บริการ และดำเนินกิจการอื่นควบคู่ไปกับบริการหนังสือเช่า ปัญหาที่สำคัญของบริการหนังสือเช่า คือ ผู้ใช้บริการไม่คืนหนังสือที่ได้เช่าไป หนังสือมีราคาสูงขึ้นและหนังสือที่มีให้บริการมีสภาพชำรุด แนวโน้มของบริการหนังสือเช่าคาดว่าจะเป็นที่นิยมต่อไปอีกนานและจะมีร้านเช่าหนังสือเพิ่มขึ้นอีก ด้านผู้ใช้บริการ คือ ผู้เช่าหนังสือหรือผู้อ่าน จำนวน 420 คน เป็นชาย 196 คน เป็นหญิง 224 คน ผู้ใช้บริการเป็นบุคคลจากหลายอาชีพ ส่วนใหญ่มีอายุในช่วง 21-25 ปี ระดับการศึกษาสูงกว่าชั้น ม. 6 (ม.ศ.5) ไม่เกินปริญญาตรี อาชีพนักเรียน นิสิต นักศึกษา ผู้ใช้บริการเป็นประชากรในท้องที่แต่ละเขตที่ร้านเช่าหนังสือตั้งอยู่ ส่วนใหญ่ผู้ใช้บริการเดินมาในระยะทางประมาณ 1-2 กิโลเมตร เพื่อมาใช้บริการ ระยะทางการเดินทางใกล้ไกลมีความสัมพันธ์ต่อความถี่ในการมาใช้บริการอย่างมีนัยสำคัญแต่ไม่มีความสัมพันธ์ต่อการใช้บริการเป็นประจำ ผู้ใช้บริการชายนิยมการเช่าอ่านในร้านมากกว่าผู้ใช้บริการหญิง ผู้ใช้บริการส่วนใหญ่มาใช้บริการจากร้านเช่าหนังสือสัปดาห์ละ 2 ครั้งและมากกว่าสัปดาห์ละ 3 ครั้ง ช่วงเวลาที่ผู้ใช้บริการสะดวกในการมาใช้บริการ คือ ช่วงเวลาเย็น-ค่ำของทุกวัน ผู้ใช้บริการใช้วิธีเลือกหนังสือจากชั้นหรือกองด้วยตนเองมากที่สุด หนังสือส่วนใหญ่ที่ร้านมีให้บริการเช่าตรงกับความต้องการของผู้ใช้บริการเพศของผู้ใช้บริการมีความสัมพันธ์ต่อประเภทของวรรณกรรมที่ชอบอ่านอย่างมีนัยสำคัญ ส่วนอายุระดับการศึกษาและอาชีพของผู้ใช้บริการไม่มีความสัมพันธ์ต่อประเภทของวรรณกรรมที่ชอบอ่านอย่างมีนัยสำคัญ ความคิดเห็นและความพอใจของผู้ใช้บริการต่ออัตราค่าเช่า ค่ามัดจำหนังสือและบริการหนังสือเช่าโดยเฉลี่ยอยู่ในระดับปานกลาง ผลการวิจัยครั้งนี้สามารถนำไปใช้เป็นแนวทางในการตัดสินใจของผู้ที่จะเปิดบริการหนังสือเช่า ร้านเช่าหนังสือใช้เป็นแนวทางในการปรับปรุงบริการหนังสือเช่า ร้านจำหน่ายหนังสือและสำนักพิมพ์ใช้เป็นแนวทางในการจัดหาและจัดพิมพ์หนังสือ ห้องสมุดประชาชนใช้เป็นแนวทางในการปรับปรุงขยายขอบเขตของบริการการอ่านให้สอดคล้องกับความต้องการผู้ใช้บริการ จากการวิจัยครั้งนี้มีข้อเสนอแนะเพิ่มเติม คือ ห้องสมุดประชาชนควรเปิดบริการให้ยืมหนังสือแก่ผู้ที่ไม่ได้เป็นสมาชิกโดยเก็บค่ามัดจำ และทดลองเปิดบริการห้องสมุดประชาชนเคลื่อนที่ในชุมชนเพื่อให้บริการการอ่านได้อย่างทั่วถึง หน่วยงานหรือสถาบันที่เกี่ยวข้องกับหนังสือควรจัดการอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับการจัดหนังสือแก่ผู้ใช้บริการหนังสือเช่า ร้านเช่าหนังสือควรทดลองนำเอาหนังสือประเภทสารคดีความรู้ทางวิชาการมาให้เช่าควบคู่ไปกับหนังสือที่ให้เช่าตามปกติ