สถานะและผลทางกฎหมายของมติคณะรัฐมนตรี

Abstract

การวิจัยนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาเกี่ยวกับสถานะและผลทางกฎหมายของมติคณะรัฐมนตรี ประเภทของมติคณะรัฐมนตรี และบทบาทการควบคุมความชอบด้วยกฎหมายของมติคณะรัฐมนตรีโดยศาลยุติธรรมและคณะกรรมการวินิจฉัยร้องทุกข์ ผลของการวิจัยพบว่า มติคณะรัฐมนตรีคือ การใช้อำนาจบริหารของคณะรัฐมนตรี ไม่มีสถานะเป็นกฎหมายตามแบบพิธี และไม่มีผลบังคับต่อประชาชน แต่ในระบบการบริหารราชการ มติคณะรัฐมนตรีมีสถานะทางกฎหมายเป็นคำสั่งภายในของฝ่ายบริหาร ซึ่งคณะรัฐมนตรีมีอำนาจบังคับบัญชาเหนือส่วนราชการและข้าราชการ และมีอำนาจกำกับดูแลเหนือองค์กรกระจายอำนาจและเจ้าหน้าที่ของรัฐ มติคณะรัฐมนตรีที่เป็นการกำหนดนโยบายในการบริหารราชการแผ่นดิน จะมีลักษณะเป็น "งานนโยบาย" ที่คณะรัฐมนตรีจะต้องรับผิดชอบทางการเมืองร่วมกันต่อรัฐสภา แต่มติคณะรัฐมนตรีที่เป็นการกำหนดระเบียบแบบแผนในการปฏิบัติราชการ จะมีลักษณะเป็น "งานประจำ" ซึ่งจะต้องถูกควบคุมและตรวจสอบความชอบด้วยกฎหมายโดยสถาบันฝ่ายกฎหมายปกครอง และอยู่ภายใต้หลักการที่ว่า "นิติกรรมทางปกครองต้องชอบด้วยกฎหมาย" ส่วนบทบาทการควบคุมความชอบด้วยกฎหมายของมติคณะรัฐมนตรีโดยศาลยุติธรรมนั้น พบว่าศาลยุติธรรมไม่ได้แยกความคิดทางกฎหมายปกครองเป็นพิเศษออกจากกฎหมายเอกชน ทำให้บทบาทการควบคุมโดยศาลยุติธรรมไม่เด่นชัดนัก และไม่มีแนวทางในการสร้างบรรทัดฐานหรือหลักกฎหมายปกครองให้แก่การบริหารราชการแต่อย่างใด ส่วนบทบาทการควบคุมความชอบด้วยกฎหมายของมติคณะรัฐมนตรีโดยคณะกรรมการวินิจฉัยร้องทุกข์นั้น เนื่องจากพระราชบัญญัติคณะกรรมการกฤษฎีกา พ.ศ.2522 ได้จำกัดอำนาจในการรับเรื่องร้องทุกข์ที่เกี่ยวข้องกับมติคณะรัฐมนตรีไว้ 2 ประการคือ เรื่องร้องทุกข์ที่มีลักษณะเป็นนโยบายโดยตรง ซึ่งคณะรัฐมนตรีต้องรับผิดชอบต่อรัฐสภา และเรื่องที่คณะรัฐมนตรีมีมติเด็ดขาดแล้ว เป็นเรื่องร้องทุกข์ที่ไม่ให้รับไว้พิจารณา ทำให้บทบาทในการควบคุมโดยคณะกรรมการวินิจฉัยร้องทุกข์ จึงยังไม่สามารถกระทำได้โดยตรง