การสื่อสารกับการเปลี่ยนแปลงและธำรงรักษาโครงสร้าง "ชนชั้น" : ศึกษากรณีการบริโภควัฒนธรรมฟุตบอลในสังคมไทย

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ในการศึกษา 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างชนชั้นกับการเข้ารหัสความหมายการบริโภควัฒนธรรมฟุตบอล 2) เพื่อศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างชนชั้นกับการถอดรหัสความหมายและปฏิบัติการในการบริโภควัฒนธรรมฟุตบอล และ 3) เพื่อวิเคราะห์ถึงความสัมพันธ์ระหว่างการสื่อสารกับการเปลี่ยนแปลงและธำรงรักษาโครงสร้างทางชนชั้นในสังคมไทย โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ประกอบด้วยการวิเคราะห์ภาคประวัติศาสตร์ด้วยวิธีการวิเคราะห์เอกสาร (documentary analysis) และการศึกษาภาคตัดขวาง (cross sectional analysis) ประกอบด้วย การสัมภาษณ์ การสังเกตุการณ์ ชาติพันธุ์วรรณนา (ethnography) และเอกสารอื่น ๆ ผลการวิจัยพบว่าชนชั้นในการเข้ารหัสความหมายฟุตบอลหรือกลุ่มของผู้ส่งสารจะแปรผันไปตามยุคสมัย กล่าวคือในยุคราชสำนักชนชั้นสูงจะเป็นกลุ่มที่มีอำนาจในการกำหนดความหมายฟุตบอล จากนั้นจึงเริ่มถ่ายเทมาสู่กลุ่มชนชั้นกลางในยุคราชสำนักสู่สามัญชนและมามีบทบาทมากที่สุดในยุคอุตสาหกรรมการสร้างผู้เล่นและผู้ชม ซึ่งชนชั้นที่มีศักยภาพในการครอบครองและแปลงรูปทุนกลายเป็นชนชั้นที่มีอำนาจเหนือกว่าในการควบคุมการเข้ารหัสและกำหนดความหมายของฟุตบอล สำหรับการศึกษาการถอดรหัสความหมายของผู้บริโภคฟุตบอลนั้น พบว่าผู้บริโภคฟุตบอลมีการรับรู้และตีความหมายในภายในกรอบความหมายที่ผ่านการเข้ารหัส อย่างไรก็ตามผู้บริโภคแต่ละชนชั้นจะมีแบบแผนการบริโภคที่เหมือนกันในเชิง “ประเภท” (similarity in kind) แต่จะแตกต่างกันในเชิง “ระดับ” (difference in degree) ในแบบแผนการบริโภคฟุตบอลในส่วนของการเข้าถึง สถานที่ อุปกรณ์ และค่าใช้จ่าย การสื่อสารมีบทบาททั้งในการเปลี่ยนแปลงและธำรงรักษาชนชั้น การสื่อสารในการเข้ารหัสและรูปแบบการสื่อสารอื่น ๆ จะถูกใช้เป็นเครื่องมือในการธำรงรักษาชนชั้นเอาไว้ ชนชั้นที่มีอำนาจในการเข้ารหัสจึงเป็นไปเพื่อธำรงรักษาชนชั้นตนเองเอาไว้ สำหรับการถอดรหัสความหมายที่เป็นแบบแผนการบริโภคฟุตบอลในการเล่นและการชมฟุตบอลส่วนใหญ่เป็นไปเพื่อธำรงรักษาชนชั้นไว้ ส่วนในมิติการเลื่อนชนชั้น เกิดขึ้นได้เฉพาะการเลื่อนขึ้นจากชนชั้นล่างสู่ชนชั้นกลางในมิติการเล่นฟุตบอลเท่านั้น แต่โอกาสที่จะประสบความสำเร็จเป็นไปได้น้อยมาก การสื่อสารมีบทบาทอย่างมากในการเผยแพร่และผลิตซ้ำอุดมการณ์ชนชั้นกลาง โดยนำเสนอกรณี “ยกเว้น” ให้เป็นกรณี “ทั่วไป” ให้ดูเป็นเรื่องปกติธรรมดาราวกับเป็นธรรมชาติ