การศึกษาการพูดกับตนเองของเด็กวัยอนุบาลในกิจกรรมการเล่นเสรี

Abstract

ศึกษาการพูดกับตนเองของเด็กอนุบาลในด้านแบบแผนคำพูดกับตนเอง ที่สัมพันธ์กับกระบวนการถ่ายทอดทางสังคม วัฒนธรรมที่สามารถยกระดับจิตสำนึกของเด็ก โดยใช้วิธีการสังเกตแบบมีส่วนร่วม และสัมภาษณ์อย่างไม่เป็นทางการเป็นหลัก วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์ ตีความ เชื่อมโยงทฤษฎีและสร้างบทสรุปจากข้อมูล ด้วยวิธีอุปนัยที่พบในกรณีศึกษา 2 โรงเรียน คือศูนย์เด็กก่อนเกณฑ์อริยสัจจ์และโรงเรียนอนุบาลฟ้าใส ผลการวิจัยมีดังนี้ 1. คำพูดกับตนเองที่พบในงานวิจัยมี 5 ประเภทจัดอยู่ในความคิด 3 ระดับ ซึ่งนำไปสู่การพัฒนาจิตสำนึกของเด็กตามลำดับดังนี้ ความคิดระดับที่ 1. ความคิดเชิงสัญลักษณ์ แสดงให้เห็นจากคำพูดกับ ตนเองประเภทที่ (1) กำหนดความหมายให้วัตถุ (2) บรรยายการกระทำของตนเอง (3) วิเคราะห์ วางแผนเพื่อแก้ปัญหา ความคิดระดับที่ 2 ความคิดเชิงจินตนาการ แสดงให้เห็นจากคำพูดกับตนเอง ประเภทที่ (4) ช่วยให้จินตนาการกลายเป็นจริง ความคิดระดับที่ 3. ความคิดเชิงนามธรรม แสดงให้เห็นจากคำพูดกับตนเองประเภทที่ (5) กำกับความตระหนักในความรู้สึกและความคิดของตนเอง 2. พบแบบแผนคำพูดซึ่งประกอบด้วยคำพูดกับตนเองประเภทต่างๆ ที่สะท้อนให้ความคิดสามระดับของเด็กดังนี้ ในศูนย์เด็กก่อนเกณฑ์อริยสัจจ์พบ แบบแผน ก ซึ่งประกอบด้วยคำพูดประเภท 1 และ 2 แสดงให้เห็นการใช้ความคิดเชิงสัญลักษณ์ แบบแผน ข ซึ่งประกอบด้วยคำพูดประเภท 2 และ 4 แสดงให้เห็นการใช้ความคิดเชิงสัญลักษณ์ เชื่อมไปสู่ความคิดเชิงจินตนาการ แบบแผน ค ซึ่งประกอบด้วยคำพูดประเภท 5,5 และ 5 แสดงให้เห็นการใช้ความคิดเชิงนามธรรม ในการกำกับความตระหนักในความคิดและควมรู้สึกของตนเอง ไม่พบแบบแผนคำพูดที่ประกอบด้วยคำพูดกับตนเองประเภท 3 ในโรงเรียนอนุบาลฟ้าใสพบ แบบแผน ง ซึ่งประกอบด้วยคำพูดประเภท 2,2 และ 2 แสดงให้เห็นการใช้ความคิดเชิงสัญลักษณ์ ในการบรรยายการกระทำของตนเองในการเล่นเลียนแบบ แบบแผน จ ซึ่งประกอบด้วยคำพูดประเภท 2,2 และ 3 แสดงให้เห็นการใช้ความคิดเชิงสัญลักษณ์ ในการกำกับความคิดเพื่อใช้ในการแก้ปัญหาที่ยาก แบบแผน ฉ ซึ่งประกอบด้วยคำพูดประเภท 3,3 และ 3 แสดงให้เห็นการใช้ความคิดเชิงสัญลักษณ์ ในการช่วยวิเคราะห์ วางแผนเพื่อแก้ปัญหาที่ยาก ไม่พบแบบแผนคำพูดที่ประกอบด้วยคำพูดกับตนเองประเภท 1,4 และ/หรือ 5 3 สิ่งแวดล้อมทางสังคมวัฒนธรรม ที่ช่วยยกระดับจิตสำนึกของเด็กมีดังต่อไปนี้ ศูนย์เด็กก่อนเกณฑ์อริยสัจจ์ เป็นชุมชนของผู้ปฏิบัติธรรมซึ่งใช้มรรค 8 เป็นหนทางในการดำเนินชีวิต มีสิ่งแวดล้อมทางสังคมวัฒนธรรมในด้านต่างๆ คือ ด้านการกระทำ ได้แก่ การกินอยู่อย่างไม่เบียดเบียน กตัญญู อยู่ร่วมกันอย่างเกื้อกูล ด้านจิตใจ ได้แก่ การกล่อมเกลาจิตใจไปในทางดีละอกุศล การรักษาจิตใจให้สงบตั้งมั่น การใช้สติในการดำเนินชีวติ ด้านปัญญา ได้แก่ การมองเหตุการณ์ตามความเป็นจริงในธรรมชาติ การตระหนักรู้เท่าทัน ความรู้สึกความคิดของตนเอง โรงเรียนอนุบาลฟ้าใสมีแบบแผนในการดำเนินชีวิตอย่างมั่นคง สุขสงบ มีสิ่งแวดล้อมทางสังคมวัฒนธรรมในด้านต่าง ๆ คือ ด้านการกระทำ ได้แก่ การปฏิบัติกิจวัตรต่าง ๆ อย่างมีระเบียบวินัยและมีความรับผิดชอง ด้านจิตใจ ได้แก่ ความมุ่งมั่นในทางบวก มีสติจดจ่อกบการทำกิจกรรมที่มีแบบแผนอย่างชัดเจน การกล่อมเกลาจิตใจให้อ่อนโยนด้วนสุนทรียศิลป์ 4. การถ่ายทอดสิ่งแวดล้อมทางสังคมวัฒนธรรมสู่จิตสำนึกของเด็กประกอบด้วยกระบวนการสองส่วนคือ 1) การที่เด็กได้มีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมรอบตัวด้วยการใช้ชีวิตอยู่ท่ามกลาง ผู้ใหญ่ที่มีปฏิสัมพันธ์กันอย่างเกื้อกูล การได้ทำงานในชีวิตประจำวันร่วมกับครู และ 2) การที่เด็กได้ถ่ายทอดประสบการณ์ที่ได้รับจากการปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมออกมาในการเล่น เพื่อนำประสบการณ์สู่กระบวนการการคิดทั้งสามระดับที่เกิดขึ้นภายในตัวเด็ก จนสามารถพัฒนาจิตสำนึกขึ้น