ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์เพื่อกำหนดพื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคมาลาเรียในพื้นที่อำเภอท่าสองยาง จังหวัดตาก

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อกำหนดพื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคมาลาเรีย ในพื้นที่อำเภอท่าสองยาง จังหวัดตาก โดยใช้เทคนิคการวิเคราะห์อนุกรมเวลา ในการวิเคราะห์หาแนวโน้มการเกิดโรคมาลาเรียใน พ.ศ. 2550 และแบบจำลองดัชนี ที่ใช้การกำหนดค่าน้ำหนักและการจัดลำดับความสำคัญของตัวแปร จำนวน 10 ตัวแปร วิเคราะห์หาความเสี่ยงต่อการเกิดโรคมาลาเรีย อีกทั้งใช้เทคนิคการวางซ้อนข้อมูลของระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ ในการจำแนกพื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดโรคมาลาเรียตามช่วงฤดูกาล โดยแบ่งเป็น 3 ระดับ ได้แก่ เสี่ยงมาก เสี่ยงปานกลาง และเสี่ยงน้อย ผลการศึกษาพบว่าการเกิดโรคมาลาเรียใน พ.ศ. 2550 มีแนวโน้มลดลง ฤดูกาลในการแพร่ระบาดของโรคมี 2 ช่วง คือ ต้นฤดูฝนช่วงเดือนมิถุนายน และต้นฤดูหนาวช่วงเดือนพฤศจิกายน แบบรูปการกระจายเชิงพื้นที่ของโรคพบอัตราผู้ป่วยโรคมาลาเรียต่อประชากรพันคนสูงที่สุดในฤดูหนาว มีค่าเท่ากับ 3.80 รองลงมาเป็นฤดูฝน มีค่าเท่ากับ 2.82 และฤดูร้อน มีค่าเท่ากับ 1.31 บริเวณที่มีอัตราผู้ป่วยโรคมาลาเรียต่อประชากรพันคน พบมากที่สุดที่ตำบลท่าสองยาง รองลงมาคือตำบลแม่ต้าน ปัจจัยชนิดป่ามีค่าความเสี่ยงสูงที่สุด เท่ากับ 8.83 รองลงมา ได้แก่ การเดินทางเข้าออกพื้นที่ของแรงงานต่างชาติ การป้องกันตนเองจากการถูกยุงกัด มาตรการต่อยุงพาหะ การใช้ประโยชน์ที่ดิน ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย แหล่งน้ำ ผิวดิน อุณหภูมิเฉลี่ย ความชื้นสัมพัทธ์เฉลี่ย และความสูงจากระดับทะเลปานกลาง พื้นที่ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดโรคมาลาเรีย คิดเป็นร้อยละ 39 ครอบคลุมพื้นที่ 726 ตารางกิโลเมตร ส่วนใหญ่อยู่ในเขตตำบลแม่สองและแม่หละ โดยเฉพาะในบริเวณศูนย์พักพิงผู้ลี้ภัยจากการสู้รบและจุดท่าข้ามผ่านแดนไทย-พม่า พื้นที่ที่มีความเสี่ยงปานกลางต่อการเกิดโรคมาลาเรีย คิดเป็นร้อยละ 50 ครอบคลุมพื้นที่ 948 ตารางกิโลเมตร มีบริเวณกระจายอยู่ทั่วไปทั้งพื้นที่ของอำเภอ และพื้นที่ที่มีความเสี่ยงต่ำต่อการเกิดโรคมาลาเรียยคิดเป็นพื้นที่ 214 ตารางกิโลเมตร หรือร้อยละ 11 ส่วนใหญ่อยู่ในเขตตำบลท่าสองยาง แม่อุสุ และแม่ต้าน ผลการศึกษาพบว่าฤดูฝน เป็นฤดูกาลที่มีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคมาลาเรียสูงที่สุด คิดเป็นร้อยละ 65 รองลงมา ได้แก่ ฤดูหนาว ร้อยละ 18 และฤดูร้อน ร้อยละ 17