ภูมิทัศน์วัฒนธรรมชุมชนลัวะ อ.บ่อเกลือ จ.น่าน : ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เกี่ยวข้องกับภูมิสถาปัตยกรรม

Abstract

ประชากรชาวไทยภูเขาอำเภอบ่อเกลือ จังหวัดน่าน ส่วนใหญ่เป็นชาวเขาเผ่าลัวะ ซึ่งเป็นกลุ่มชนพื้นเมืองท้องถิ่นที่มีการตั้งถิ่นฐานในบริเวณที่ราบและพื้นที่ภูเขามายาวนาน โดยสามารถพบหมู่บ้านชาวลัวะได้ที่บริเวณไหล่เขาสูงหรือเชิงเขาที่ระดับความสูง 600-1,200 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง และไม่อยู่อาศัยปะปนกับชุมชนชาวพื้นเมืองอื่น ชาวลัวะมีภาษาพูดเป็นของตัวเอง มีลักษณะวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมและยังมีการนับถือผีอยู่ ซึ่งเท่าที่ผ่านมามีการศึกษาชุมชนชาวเขาเผ่าลัวะในด้านสุนทรียภาพทางสถาปัตยกรรม การเลือกใช้วัสดุในการสร้างที่อยู่อาศัย ด้านมานุษยวิทยา สังคมการอยู่อาศัย การประกอบอาชีพ วัฒนธรรมและประเพณีของชาวลัวะเท่านั้น วิทยานิพนธ์นี้จึงมุ่งเน้นศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่นของชาวเขาเผ่าลัวะบนพื้นที่สูง ที่เกี่ยวข้องกับการวางผัง ออกแบบ และการจัดการภูมิทัศน์ เพื่อให้ผลจากการศึกษาสามารถนำไปสรุปเป็นหลักการออกแบบและการจัดการภูมิทัศน์บนพื้นที่สูงได้ ข้อมูลส่วนใหญ่ในงานวิทยานิพนธ์นี้จะได้จากการออกภาคสนามในพื้นที่ 3 หมู่บ้าน เพื่อให้เห็นภาพรวมของหมู่บ้านทั้ง 3 หมู่บ้าน ที่มีลักษณะการตั้งถิ่นฐานแตกต่างและคล้ายคลึงกัน โดยมีการพิจารณาจากองค์ประกอบทางภูมิทัศน์ที่สำคัญภายในหมู่บ้านทั้ง 3 หมู่บ้าน ได้แก่ สภาพภูมิประเทศ การวางผังบริเวณ การจัดการภูมิทัศน์ ระบบทางสัญจร พืชพรรณพื้นถิ่น และสถาปัตยกรรมที่พักอาศัย จากการออกภาคสนามรวมถึงการวิเคราะห์ลักษณะทางกายภาพของหมู่บ้านชาวเขาเผ่าลัวะทั้ง 3 หมู่บ้าน พบความสัมพันธ์ของระบบนิเวศและวัฒนธรรมความเชื่อที่ส่งผลต่อการออกแบบภูมิสถาปัตยกรรมของชาวเขาเผ่าลัวะ ซึ่งเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สะท้อนออกมาในรูปแบบทางภูมิทัศน์ของหมู่บ้าน