การวิเคราะห์กระแสการไหลของไนโตรเจนในจังหวัดราชบุรีและจังหวัดสมุทรสงครามบริเวณลุ่มแม่น้ำแม่กลอง

Abstract

ปัญหายูโทรฟิเคชั่นในพื้นที่อ่าวไทยได้ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศและระบบเศรษฐกิจของประเทศ แม่น้ำแม่กลองนั้นเป็นหนึ่งใน 5 แม่น้ำสายหลักที่ไหลลงสู่อ่าวไทย ซึ่งกระแสน้ำจะนำพาธาตุอาหารจากบริเวณที่ไหลผ่านลงสู่อ่าวไทยซึ่งเป็นต้นเหตุที่ทำให้เกิดปัญหายูโทรฟิเคชั่น การศึกษานี้มีเป้าหมายเพื่อวิเคราะห์ปริมาณไนโตรเจนที่เกิดจากกิจกรรมของมนุษย์ในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำแม่กลองในเขตจังหวัดราชบุรี และจังหวัดสมุทรสงคราม โดยจะใช้วิธีพัฒนาผังกระแสการไหลของไนโตรเจน รวมถึงวิเคราะห์สัดส่วนของไนโตรเจนจากแต่ละกิจกรรม พร้อมทั้งเสนอแนวทางการแก้ไข การศึกษานี้ได้แบ่งกิจกรรมออกเป็น 4 กลุ่มคือ การเกษตร (ปลูกข้าว ปศุสัตว์และเลี้ยงสัตว์น้ำ) อุตสาหกรรม ครัวเรือน และ การจัดการขยะและบำบัดน้ำเสีย ในการวิเคราะห์กระแสการไหลจากข้อมูลทุติยภูมิและตติยภูมิจากหน่วยงานรัฐ และงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ผลการวิเคราะห์พบว่าในปี 2553 มีปริมาณไนโตรเจนที่เข้าสู่พื้นที่ลุ่มน้ำของทั้งสองจังหวัดอยู่ที่ 69,802 ตันต่อปี ปริมาณไนโตรเจนสะสมอยู่ที่ 1,277 ตันต่อปี และปริมาณไนโตรเจนออกจากระบบอยู่ที่ 68,516 ตันต่อปี เมื่อพิจารณากิจกรรมหลักที่ส่งผลต่อปริมาณไนโตรเจนที่ปล่อยออกสู่แหล่งน้ำพบว่า การเลี้ยงปศุสัตว์เป็นกิจกรรมหลักที่ปล่อยไนโตรเจนลงสู่แหล่งน้ำคิดเป็น 55 เปอร์เซ็นต์ (14,241 ตันต่อปี) รองลงมาคืออุตสาหกรรมคิดเป็น 22 เปอร์เซ็นต์ (5,604 ตันต่อปี) และน้ำเสียจากครัวเรือนคิดเป็น 20 เปอร์เซ็นต์ (5,096 ตันต่อปี) ส่วนกิจกรรมอื่นพบว่ามีว่าปล่อยไนโตรเจนในปริมาณเพียงเล็กน้อย แนวทางการลดปริมาณไนโตรเจนในน้ำเสียโดยการใช้ระบบบำบัดแบบถังกรองไร้อากาศ (Anaerobic Baffled Reactor: ABR) เพื่อบำบัดน้ำเสียจากฟาร์มปศุสัตว์ผลงานวิจัยคาดการณ์ว่าสามารถลดปริมาณไนโตรเจนที่ปล่อยลงสู่แหล่งน้ำได้ประมาณ 62-308 ตันต่อปี (0.2-1.2 %) และแนวทางการเพิ่มระบบรวบรวมและระบบบำบัดน้ำเสียจากภาคครัวเรือน คาดการณ์ว่าสามารถที่จะช่วยลดปริมาณไนโตรเจนที่ปล่อยลงสู่แหล่งน้ำได้ 116-582 ตันต่อปี (0.5-2.6 %) โดยแนวทางการลดปริมาณไนโตรเจนจะช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดปัญหายูโทรฟิเคชั่นในพื้นที่แม่น้ำแม่กลอง และอ่าวไทย