ตำแหน่งอ้างอิงทางกายวิภาคศาสตร์ของเส้นประสาทเฟเชียลโดยใช้ความสัมพันธ์ของกล้ามเนื้อ sternocleidomastoid กล้ามเนื้อ posterior belly of digastric และขอบหลังของกระดูกขากรรไกรล่าง

Abstract

การผ่าตัดก้อนเนื้องอกบริเวณต่อมน้ำลายพาโรติด มีภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญหลังการผ่าตัด คือ อาจทำให้เส้นประสาทเฟเชียลเกิดอัมพาตแบบชั่วคราวหรือถาวรได้ ส่วนภาวะแทรกซ้อนอื่นๆสามารถพบได้ เช่น Frey’s syndrome และมีอาการชาบริเวณใบหู ดังนั้นหลักการในการผ่าตัดเนื้องอกของต่อมน้ำลายพาโรติด คือ การป้องกันการกลับเป็นซ้ำและการเก็บรักษาเส้นประสาทเฟเชียลทุกแขนงจึงเป็นที่มาของการศึกษาในครั้งนี้ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาตำแหน่งอ้างอิงทางกายวิภาคศาสตร์ของเส้นประสาทเฟเชียลส่วนต้นโดยใช้ความสัมพันธ์ระหว่าง ขอบด้าน deep ของด้าน anterior ของ tendon band ของกล้ามเนื้อ sternocleidomastoid ด้านบนสุด และจุดกึ่งกลางขอบหลังของ mandible เพื่อสร้างเส้นสมมุติ เปรียบเทียบกับรูปแบบทางเดินของเส้นประสาท ขนาดเส้นผ่าศูนย์และความยาวของเส้นประสาท ความลึกของเส้นประสาทที่วิ่งผ่านต่อมน้ำลายพาโรติด โดยเทียบจาก parotid gland (posterior aspect) และ point C (ขอบด้าน superficial ของด้าน anterior ของ tendon band ของกล้ามเนื้อ sternocleidomastoid) ศึกษาระยะทางจาก point D (จุดที่ขอบล่างของ posterior belly of digastric muscle ตัดกับ sternocleidomastoid muscle) ถึงจุด bifurcation ของเส้นประสาท โดยศึกษาในศีรษะอาจารย์ใหญ่ 30 ข้าง พบว่า ความสัมพันธ์ของเส้นประสาทเฟเชียลส่วนต้นกับรูปแบบทางเดินของเส้นประ สาทเฟเชียลแบ่งออกเป็น 3 แบบ คือ อยู่ในแนวเดียวกัน 17 ข้าง อยู่ต่ำกว่าเส้นสมมุติ 12 ข้าง ซึ่งจะไม่ต่ำเกิน 5 มิลลิเมตร และ อยู่สูงกว่าเส้นสมมุติ 1 ข้าง ที่ระยะ 1.1 มิลลิเมตร ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางมีค่าเท่ากับ 1.75±0.34 มิลลิเมตร ความยาวของเส้นประสาทมีค่าเท่ากับ 12.02±3.55 มิลลิเมตร ความลึกของเส้นประสาทที่วิ่งผ่านต่อมน้ำลายพาโรติด โดยเทียบจาก parotid gland (posterior aspect)และ จุดเกาะต้นของกล้ามเนื้อ sternocleidomastoid มีค่าเท่ากับ 4.15±1.33 และ 15.57±2.19 มิลลิเมตร ตามลำดับ ระยะทางจาก point D ถึงจุดที่เส้นประสาทเกิด bifurcation มีค่าเท่ากับ 16.06±2.33 มิลลิเมตร ซึ่งจากข้อมูลที่ได้จากการศึกษานี้สามารถนำไปใช้ในการทำผ่าตัดก้อนน้ำลายพาโรติด เพื่อลดโอกาสที่จะเกิดความผิดพลาดระหว่างการทำหัตถการได้