คุณค่าและความหลากหลายของพืชในป่าแห่งจิตวิญญาณของกลุ่มบรูและผู้ไท ในจังหวัดสกลนคร ประเทศไทย

Abstract

จังหวัดสกลนคร มีชนพื้นเมืองหลากหลายกลุ่ม ชนเหล่านี้มีภูมิปัญญาในการดูแลและปกป้องผืนป่า อย่างไรก็ตามมีงานศึกษาเกี่ยวกับคุณค่าของพืช ภูมิปัญญาทางนิเวศและความสัมพันธ์ระหว่างชนพื้นเมืองกับป่าแห่งจิตวิญญาณน้อยมาก งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อศึกษาลักษณะทางนิเวศวิทยาและความหลากหลายทางชีวภาพของพืช ในสังคมป่าแห่งจิตวิญญาณของกลุ่มบรูและผู้ไท และ2) เพื่อศึกษาคุณค่าและการใช้ประโยชน์ของพืช ในป่าแห่งจิตวิญญาณและปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ป่าแห่งจิตวิญญาณ บูรณาการวิธีวิจัย ระหว่างนิเวศวิทยาป่าไม้และนิเวศวิทยาชาติพันธุ์ ทำการวางแปลงตัวอย่าง จำนวน 420 แปลง ขนาด10x10 เมตร เพื่อศึกษาลักษณะและความหลากหลายของพืช ในป่าแห่งจิตวิญญาณ 6 แห่ง ประยุกต์ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ โดยสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลหลัก 70 คน ในพื้นที่หมู่บ้านชาวบรูและผู้ไท จังหวัดสกลนคร ระหว่างเดือนมิถุนายน 2554-พฤษภาคม 2556 ผลการวิจัยพบว่าในพื้นที่จังหวัดสกลนคร มีชุมชนหมู่บ้านชาวบรู 13 และผู้ไท 217 ชุมชน กระจายตามนิเวศต่างๆของจังหวัด กลุ่มชนบรูและผู้ไทเป็นชนชาติพื้นเมืองในดินแดนแถบลุ่มแม่น้ำโขงตอนล่าง มีระบบการผลิตเรียบง่าย มีวิถีชีวิตพึ่งพาธรรมชาติ เคารพธรรมชาติ และมีวิถีวัฒนธรรมที่สัมพันธ์และเกี่ยวเนื่องกับมิติทางจิตวิญญาณ เมื่อมีการตั้งชุมชน ชาวบรูและชาวผู้ไทจะเลือกพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ เพื่อให้เป็นที่อยู่ของผี ที่ดูแลและปกป้องหมู่บ้าน พื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ของชนชาติทั้งสอง กลายมาเป็นป่าแห่งจิตวิญญาณที่มีความสำคัญยิ่งในเขตแอ่งสกลนคร ในชุมชนชาวบรูมีป่าแห่งจิตวิญญาณ 11 แห่ง จัดอยู่ในสังคมป่าดิบแล้ง 5 แห่ง ป่าผสมผลัดใบ 4 แห่ง ป่าเต็งรัง1 แห่ง และป่าทาม 1 แห่ง ขณะที่ชุมชนชาวผู้ไทมีป่าแห่งจิตวิญญาณ 97 แห่ง จัดอยู่ในสังคมป่าดิบแล้ง 37 แห่ง ป่าผสมผลัดใบ 32 แห่ง ป่าเต็งรัง 12 แห่ง และป่าทาม 12 แห่ง ป่าแห่งจิตวิญญาณของทั้งสองชนพื้นเมือง เป็นแหล่งสงวนและรักษาไว้ซึ่งความหลากหลายทางชีวภาพของพืช คุณค่าและประโยชน์ของพืชในป่าแห่งจิตวิญญาณมีความสลับซับซ้อน ทั้งในแง่การเป็นแหล่งสะสมมวลชีวภาพ แหล่งเก็บกักคาร์บอน การดูดซับคาร์บอนไดออกไซค์ อาหารบริสุทธิ์และยาธรรมชาติ ป่าแห่งจิตวิญญาณเป็นศูนย์รวมในจิตวิญญาณแห่งชุมชน เป็นรากฐานในการสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนหมู่บ้านของประเทศไทย และสะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญาของชาวตะวันออก ที่แสดงให้เห็นถึงความเป็นองค์รวมและความเป็นหนึ่งเดียวของสรรพสิ่ง