การประเมินผลความเป็นเมืองหลักของนครเชียงใหม่

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาถึงความเป็นเมืองหลักของเชียงใหม่ ว่าได้มีหน้าที่ตามบทบาทของเมืองหลักในแง่ของการกระจายความเจริญสู่พื้นที่ในเขตอิทธิพลได้หรือไม่โดยใช้กรอบการศึกษาตามแนวคิดทฤษฎีขั้วความเจริญ (Growth Pole Theory) ซึ่งเชื่อว่าถ้าเชียงใหม่สามารถเป็นขั้วที่จะกระจายความเจริญได้จะต้องเกิดความเจริญขึ้นที่เชียงใหม่ก่อนโดยภาคเศรษฐกิจของเชียงใหม่จะต้องมีความสัมพันธ์และมีอิทธิพลครอบงำต่อภาคเศรษฐกิจของจังหวัดในเขตอิทธิพลในการวิเคราะห์ใช้แนวคิดความเจริญเติบโตของภูมิภาค (Theory of Regional Economic Growth) เพื่อวิเคราะห์ระดับความเจริญของเชียงใหม่คำนวณหาค่าสัมประสิทธิ์สหสัมพันธ์ (Correlation Coefficient) เพื่อทดสอบความสัมพันธ์ระหว่างภาคเศรษฐกิจของเชียงใหม่และจังหวัดในเขตอิทธิพลและใช้วิธีการหาค่าอัตราส่วนที่ตั้ง (LQ : Location Quatient )ในการหากิจกรรมที่เป็นฐานการส่งออกในแต่ละจังหวัดเพื่อพิจารณาทิศทางการค้าที่เกิดขึ้นในภูมิภาคที่ศึกษา ผลการศึกษาพบว่าภาคเศรษฐกิจของเชียงใหม่มีความเจริญเติบโตในระดับสูงโดยมีพื้นฐานมาจากการขยายตัวของภาคบริการเป็นหลักส่วนจังหวัดในเขตอิทธิพลนั้นมีลักษณะการพัฒนาตามทิศทางเศรษฐกิจพื้นฐานในแต่ละจังหวัดความเจริญโดยส่วนใหญ่เกิดจากศักยภาพที่มีอยู่ประกอบกับการส่งเสริมจากภาครัฐ ภาคเศรษฐกิจของเชียงใหม่และเขตอิทธิพลมีความสัมพันธ์กันในระดับหนึ่งโดยเชียงใหม่เป็นผู้ส่งออกในภาคบริการ ในขณะเดียวกันจะเป็นผู้นำเข้าผลผลิตขั้นปฐมภูมิจากจังหวัดในเขตอิทธิพลเพื่อใช้ในภาคอุตสาหกรรมส่วนหนึ่งและส่งออกไปสู่ภูมิภาคอื่นอีกส่วนหนึ่งหากแต่สัดส่วนการนำเข้าไม่สูงนักเนื่องจากเชียงใหม่สามารถผลิตได้เองในระดับหนึ่ง จากการศึกษาสรุปได้ว่าเชียงใหม่ได้ทำหน้าที่ของเมืองหลักตามที่ได้กำหนดบทบาทไว้ในแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 6 ในแง่ของการเป็นศูนย์กลางการค้า การบริการ การท่องเที่ยวในเขตภาคเหนือตอนบนและเป็นแหล่งอุตสาหกรรมต่อเนื่องกับจังหวัดลำพูน แต่เมือพิจารณาถึงบทบาทของเมืองหลักตามแนวคิดขั้วความเจริญพบว่าเชียงใหม่ยังไม่ประสบความสำเร็จในการเป็นขั้วที่จะกระจายความเจริญสู่พื้นที่ในเขตอิทธิพลนัก เนื่องจากความเป็นจุดศูนย์กลางของเชียงใหม่ได้ดึงดูดทรัพยากรและส่วนเกินในภาคเศรษฐกิจเข้ามาสู่เชียงใหม่มากกว่าที่จะกระจายไปสู่เขตอิทธิพลการพัฒนาตามแนวคิดขั้วความเจริญก่อให้เกิดการกระจุกตัวของความเจริญในระยะหนึ่งซึ่งรัฐควรเข้ามาแทรกแซงในการกำหนดศักยภาพพิเศษให้กับจังหวัดในเขตอิทธิพลเพื่อรองรับความเจริญที่เกิดขึ้นและเป็นการเร่งให้ความเจริญกระจายตัวออกสู่พื้นที่ในเขตอิทธิพลด้วย