ผลกระทบของโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่งต่อประชากรหอยแครง Anadara granosa (Linnaeus, 1758) ตำบลแหลมใหญ่ จังหวัดสมุทรสงคราม

Abstract

การศึกษาผลกระทบของโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่งต่อประชากรหอยแครง Anadara granosa (Linnaeus, 2556) ตำบลแหลมใหญ่ จังหวัดสมุทรสงคราม ได้ดำเนินการตั้งแต่เดือนธันวาคม 2556 ถึงเดือนพฤศจิกายน 2557 การศึกษาครั้งนี้ได้ทำการศึกษาเปรียบเทียบความหนาแน่น การกระจายและการเติบโตของประชากรหอยแครงตลอดจนการเจริญพันธุ์และปริมาณลูกหอยลงเกาะในสามบริเวณคือ บริเวณด้านหลังโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่ง บริเวณด้านหน้าโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่ง บริเวณด้านหน้าโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่งที่เป็นแหล่งประมง นอกจากนี้ยังศึกษาการเปลี่ยนแปลงคุณสมบัติองค์ประกอบของดินตะกอนที่สัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างประชากร ผลการศึกษาพบว่าความหนาแน่นของหอยแครงในรอบปีบริเวณตำบลแหลมใหญ่ จังหวัดสมุทรสงคราม มีค่าตั้งแต่ 4-32 ตัวต่อตารางเมตร ความหนาแน่นหอยแครงมีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทั้งระหว่างบริเวณและฤดูกาลที่เก็บตัวอย่าง พบบริเวณด้านหน้าโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่งที่เป็นแหล่งประมงเฉลี่ยสูงสุด 18.67 ตัวต่อตารางเมตร รองลงมาคือ บริเวณด้านหน้าโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่งและพบน้อยสุดบริเวณด้านหลังโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่ง พบความหนาแน่นของหอยแครงในช่วงฤดูแล้งมากกว่าช่วงในฤดูฝน ขนาดตัวของหอยแครงมีขนาดความยาวเปลือกเล็กสุดอยู่ระหว่าง 1.00-1.25 ซม. และขนาดหอยแครงใหญ่สุดอยู่ระหว่าง 4.51-4.75 ซม. พบประชากรหอยแครงหอยเพศผู้และเพศเมียในบริเวณแหลมใหญ่ที่มีความชุกชุมมากที่สุดมีขนาดตั้งแต่ 2.26-2.50 ซม. ถึงขนาด 3.26-3.50 ซม. ในทั้งสองฤดูและทั้งสามบริเวณ หอยขนาดใหญ่ตั้งแต่ 3.51-3.75 ซม. ถึง 4.51-4.75 ซม. พบชุกชุมบริเวณด้านหน้าโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่งที่เป็นแหล่งประมง จากการศึกษาทางมิญชวิทยาพบระยะพัฒนาการของเซลล์ในหอยแครงเพศผู้และเพศเมียพร้อมขนาดแรกเริ่มของหอยแครงในแต่ละระยะ พบขนาดความสมบูรณ์เพศเริ่มแรกของหอยแครงเพศผู้และเพศเมียมีขนาดเท่ากับ 2.35 ซม. ดังนั้นหอยแครงเพศผู้เพศเมียกลุ่มเด่นที่พบเป็นกลุ่มหอยที่เจริญพันธุ์สมบูรณ์เต็มที่และสามารถวางไข่ตลอดทั้งปี สัดส่วนหอยแครงเพศผู้ต่อเพศเมียมีค่าเท่ากับ 1.13:1 ระยะการพัฒนาเซลล์สืบพันธุ์หอยแครงในสามบริเวณคล้ายคลึงกัน ฤดูกาลสืบพันธุ์ของหอยแครงในบริเวณแหลมใหญ่สรุปได้ว่าหอยแครงมีการสืบพันธุ์ได้ตลอดทั้งปีโดยมีฤดูกาลที่มีการวางไข่ปริมาณสูงสุด 2 ช่วง คือ ในช่วงเดือนธันวาคมถึงเดือนมีนาคม ช่วงที่สองที่มีการวางไข่อีกเป็นช่วงเดือนกรกฎาคมถึงเดือนตุลาคม ดัชนีความสมบูรณ์ของหอยแครงบริเวณแหลมใหญ่ จังหวัดสมุทรสงคราม มีค่าระหว่าง 15.03-25.19 จัดว่ามีค่าสูงตลอดปี ค่าดัชนีความสมบูรณ์ของหอยแครงมีช่วงสูงสุดสองช่วงคือ เดือนมกราคมถึงเดือนกุมภาพันธ์และในช่วงเดือนกันยายนถึงเดือนตุลาคม ปริมาณลูกหอยลงเกาะพบได้ตั้งแต่เดือนเมษายน เดือนมิถุนายน เดือนสิงหาคมและเดือนตุลาคมโดยในเดือนมิถุนายนมีปริมาณลูกหอยลงเกาะมากที่สุดทุกบริเวณ บริเวณด้านหลังโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่งมีปริมาณลูกหอยลงเกาะน้อยที่สุด อัตราการเติบโตของหอยแครงในสามบริเวณมีค่าใกล้เคียงกันโดยบริเวณด้านหลังโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่งพบหอยแครงขนาดเล็กมีอัตราการเติบโตช้ากว่า แต่อัตราการเติบโตในหอยแครงขนาดใหญ่มีค่าใกล้เคียงกันทั้งสามบริเวณ การศึกษาครั้งนี้แสดงให้เห็นว่าผลของโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่งต่อประชากรหอยแครงในตำบลแหลมใหญ่ จังหวัดสมุทรสงคราม คือทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงลักษณะดินตะกอนตามฤดูกาลและตามช่วงดำเนินการสร้างโครงสร้างแนวไม้ไผ่ป้องกันชายฝั่ง โดยพบสัดส่วนของทรายแป้งและทรายเพิ่มขึ้นในขณะที่สัดส่วนของดินเหนียวลดลง สัดส่วนปริมาณอินทรียสารในดินมีแนวโน้มลดลง ปัจจัยสิ่งแวดล้อมที่มีผลต่อความหนาแน่นและการกระจายของหอยแครงในบริเวณนี้ได้แก่สัดส่วนดินเหนียวในดินตะกอน ปริมาณอินทรียสารในดินและความเค็มในดิน ดังนั้นการเปลี่ยนแปลงลักษณะดินตะกอนในบริเวณนี้ทำให้ประชากรหอยแครงลดลงในระยะยาวทั้งหอยแครงที่โตเต็มวัยและลูกหอยแครง การดำเนินการจัดการทรัพยากรหอยแครง โดยควบคุมปริมาณการจับ ขนาดของหอยแครงที่จับขายและช่วงฤดูกาลที่จับ การอนุรักษ์พื้นที่เพื่อเป็นแหล่งพ่อแม่พันธุ์หอยแครงบริเวณแหลมใหญ่และการปลูกและฟื้นฟูป่าชายเลนเป็นสิ่งจำเป็นที่ต้องทำควบคู่กันเพื่อให้บริเวณดอนหอยแครงแหลมใหญ่สามารถเป็นแหล่งผลิตหอยแครงอย่างต่อเนื่อง