พัฒนาการกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาของไทย: ศึกษากรณีผู้มีอำนาจสอบสวน

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งที่จะศึกษาและแสวงหาองค์ความรู้เกี่ยวกับพัฒนาการกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาของไทยนับตั้งแต่ช่วงก่อนการปฏิรูปกฎหมาย จนกระทั่งถึงช่วงหลังการปฏิรูปกฎหมายที่เกิดกระบวนการร่างประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญามาจนถึงประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาฉบับปัจจุบัน เพื่อชี้ให้เห็นถึงปัญหา อุปสรรค และสาเหตุที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอันมีความสัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงของผู้มีอำนาจสอบสวน จากการศึกษาวิจัยพบว่าการสอบสวนเป็นขั้นตอนสำคัญขั้นตอนแรกของกระบวนการยุติธรรมทางอาญา และส่งผลต่อการดำเนินการในขั้นอื่นๆ ต่อไป แม้ว่าในยุคแรกเริ่มจะไม่ได้มีการใช้คำว่า “การสอบสวน” โดยชัดแจ้ง และยังไม่มีระบบการสอบสวนที่แน่ชัด แต่แนวคิดเบื้องหลังของการสอบสวน คือการค้นหาความจริง และรวบรวมพยานหลักฐานเพื่อนำตัวผู้กระทำความผิดมาฟ้องลงโทษ กลับปรากฏให้เห็นมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย และยังคงเป็นแนวคิดที่ดำเนินต่อเนื่องมาจนถึงระบบการสอบสวนในปัจจุบัน อย่างไรก็ดีแม้แนวคิดในเรื่องการสอบสวนจะมีมาเป็นระยะเวลานาน แต่ในส่วนของระบบการสอบสวนที่เริ่มมีการกำหนดตัวบุคคลผู้มีหน้าที่ทำการสอบสวน และกระบวนการสอบสวนที่แน่ชัดกลับเพิ่งปรากฏเมื่อมีการร่างประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาขึ้น ดังนั้นเมื่อได้พิจารณากระบวนการร่างประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา พบว่าผู้มีอำนาจสอบสวน มีความแตกต่างกันในแต่ละร่างของประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา โดยขึ้นกับมูลเหตุในการแก้ไขระบบการสอบสวนที่แตกต่างกัน ไม่ว่าจะเป็นปัจจัยทางด้านสังคมการเมืองการปกครอง, ปัจจัยทางด้านสังคมการเมืองระหว่างประเทศ, ปัจจัยทางด้านกฎหมายระหว่างประเทศ และปัจจัยทางด้านสิทธิเสรีภาพและสิทธิมนุษยชน แต่อย่างไรก็ตามไม่ว่าผู้ใดจะเป็นผู้มีอำนาจสอบสวน กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาของไทยก็ได้วางหลักการในเรื่องกระบวนการสอบสวนไว้เป็นอย่างดีแล้ว