ปฏิสัมพันธ์ทางสังคมของกลุ่มชาติพันธุ์บริเวณชายแดน : กรณีศึกษาชุมชนในเขตเทศบาล อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก

Abstract

การศึกษาครั้งนี้เป็นการศึกษาปฏิสัมพันธ์ทางสังคมของกลุ่มชาติพันธุ์บริเวณชายแดนในเขตเทศบาล อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก โดยมีวัตถุประสงค์ 5 ประการ ประการแรก เพื่อศึกษาความเป็นมาของกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ที่อาศัยร่วมกันในชุมชนในเขตเทศบาล อำเภอแม่สอด ประการที่สอง เพื่อศึกษาการปรับตัวของกลุ่มชาติพันธุ์ผู้ย้ายถิ่นเพื่อตั้งถิ่นฐานกลุ่มใหม่ในชุมชนในเขตเทศบาล อำเภอแม่สอด ประการที่สาม เพื่อวิเคราะห์ปฏิสัมพันธ์ทางสังคมและการดำรงอยู่ระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ในพื้นที่ชายแดนในชุมชนเขตเทศบาล อำเภอแม่สอด ประการที่สี่ วิเคราะห์การแบ่งแยกทางสังคมระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ในแง่เขตที่อยู่อาศัยของกลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ร่วมกันในชุมชนในเขตเทศบาล อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก และประการที่ห้า เพื่อเสนอแนวทางการพัฒนานโยบายเกี่ยวกับรูปแบบความสัมพันธ์ที่ยอมรับซึ่งกันและกันของกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ รวมทั้งส่งเสริมเกื้อหนุนการพึ่งพาอาศัยกัน การศึกษาครั้งนี้เป็นการศึกษาเชิงคุณภาพผู้วิจัยใช้วิธีการเก็บรวบรวมข้อมูล คือ การวิจัยเอกสาร และการศึกษาภาคสนามโดยใช้การสังเกตและสัมภาษณ์แบบเจาะลึกกับกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ในพื้นที่อำเภอแม่สอดจังหวัดตาก ผลการศึกษาพบว่าในพื้นที่อำเภอแม่สอดกลุ่มชาติพันธุ์แรกที่เข้ามาอาศัยอยู่ คือ ชาวกะเหรี่ยง ต่อมาได้มีชาวไทย ชาวจีนจากยูนนานชาวพม่า กลุ่มผู้นับถือศาสนาอิสลามจากบังคลาเทศ ชาวไทยเหนือ และกลุ่มผู้นับถือศาสนาซิกข์และฮินดูอพยพย้ายถิ่นเข้ามาอาศัยร่วมอยู่ด้วยตามลำดับ ปฏิสัมพันธ์ทางสังคมของกลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในเทศบาลเมืองแม่สอดในอดีตนั้นเป็นปฏิสัมพันธ์ที่เริ่มต้นจากรูปแบบร่วมมือกัน เนื่องจากปัจจัยด้านสภาพความเป็นอยู่ของเมืองแม่สอดที่ยังเป็นถิ่นทุรกันดาร รวมทั้งเรื่องความคลุมเครือของความคิดว่าด้วยเรื่องของพรมแดนและรัฐชาติ ทำให้เกิดการเปิดรับกลุ่มต่างๆ เข้าสู่พื้นที่ เมื่อกาลเวลาผ่านไปปฏิสัมพันธ์แบบร่วมมือก็ดำเนินไปสู่รูปแบบผสมกลมกลืนและยอมรับซึ่งกันและกันในที่สุด ส่วนในเรื่องการปรับตัวนั้น พบว่า แรงงานอพยพที่มาจากประเทศพม่ากลุ่มใหม่กำลังปรับตัวจากระยะเปลี่ยนผ่านเข้าสู่ระยะการตั้งถิ่นฐาน อย่างไรก็ตามมีบางเงื่อนไขที่แรงงานอพยพจากประเทศพม่ากลุ่มใหม่ส่วนใหญ่ยังปรับตัวได้ไม่ดีนัก คือ การเชื่อมโยงติดต่อสื่อสารกับคนและองค์กรในพื้นที่แม่สอดโดยเฉพาะอย่างยิ่งกังองค์กรราชการ แต่ในส่วนขององค์กรเอกชนและองค์กรที่ผู้ย้ายถิ่นเป็นผู้ก่อตั้งนั้นกลับพบว่าแรงงานอพยพจากประเทศพม่ากลุ่มใหม่สามารถเข้าถึงและรู้จักการมีอยู่ขององค์กรเหล่านี้อย่างดี ในขณะที่การปรับตัวทางด้านเศรษฐกิจและแบบแผนการใช้จ่ายกลับมีการปรับตัวได้ดี ในเรื่องปฏิสัมพันธ์ทางสังคมระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในแม่สอดกลุ่มเก่ากับกลุ่มแรงงานที่อพยพมาจากประเทศพม่ากลุ่มใหม่นั้นพบว่าเป็นไปในรูปแบบของการสมานลักษณ์ (accommodation) มากที่สุด โดยเฉพาะความสัมพันธ์แบบนายจ้างกับลูกจ้างและเจ้าของห้อง/ที่ดินกับผู้เช่าแต่ไม่มีความสนิทสนมมากนัก ในแง่การแข่งขันพบว่ามีการแข่งขันในเรื่องของการทำงาน ในแง่ความร่วมมือพบว่ามีทั้งความร่วมมือแบบสมัครใจ คือ ความร่วมมือด้านศาสนา และความร่วมมือแบบถูกเกณฑ์ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นความร่วมมือเพื่อการพัฒนาชุมชน ในแง่ความขัดแย้งเกิดขึ้นจากความไม่พอใจของคนในพื้นที่กลุ่มเก่าต่อแรงงานอพยพจากประเทศพม่ากลุ่มใหญ่ที่เข้ามาสร้างปัญหาต่างๆ ในชุมชน ส่วนในแง่ของการผสมกลมกลืนนั้นเป็นไปได้ในลักษณะของการสมรสข้ามวัฒนธรรมและบุตรที่เกิดในประเทศไทย ในส่วนของการแบ่งแยกทางสังคมในด้านกายภาพพบว่ในพื้นที่อำเภอแม่สอดยังมีการแบ่งแยกทางสังคมอยู่ โดยเฉพาะการแบ่งแยกในเรื่องเขตที่อยู่อาศัย เนื่องจากคนในพื้นที่กลุ่มเก่ามักจะไม่อาศัยอยู่ในห้องเช่าหรือบริเวณเดียวกับที่มีแรงงานอพยพจากประเทศพม่ากลุ่มใหม่อาศัยอยู่ รวมทั้งยังมีการแบ่งแยกระหว่างคนในพื้นที่กลุ่มเก่ากับแรงงานอพยพจากประเทศพม่ากลุ่มใหม่เนื่องจากมีทัศนคติที่ไม่ดีต่อแรงงานอพยพจากประเทศพม่าที่เข้ามาและสร้างปัญหาในชุมชนในด้านการแบ่งแยกทางด้านศาสนาพบว่าแทบไม่มีเกิดขึ้นในพื้นที่ มีเพียงแต่เรื่องการบริจาคทานของกลุ่มผู้นับถือศาสนาอิสลามที่มีข้อจำกัดว่าต้องบริจาคให้แก่ผู้ที่นับถือศาสนาเดียวกันเท่านั้น ส่วนการแบ่งแยกที่ไม่พบเลย คือ เรื่องเพศ