ลำดับความสำคัญของศูนย์การค้าขนาดใหญ่ ในเขตกรุงเทพมหานคร

Abstract

การเพิ่มจำนวนของศูนย์การค้าขนาดใหญ่ในเขตกรุงเทพมหานคร ในช่วงระยะ 2-3 ปี ที่ผ่านมานี้เป็นสิ่งที่กำลังได้รับความสนใจอย่างยิ่งทั้งหน่วยงานของรัฐและเอกชนเพราะเชื่อว่าเป็นสิ่งที่มีผลกระทบโดยตรงต่อการเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดิน ประชากร สังคมและเศรษฐกิจของชุมชน ในการศึกษาครั้งนี้เป็นการศึกษาถึงการจัดลำดับความสำคัญของศูนย์การค้าขนาดใหญ่ในเขตกรุงเทพมหานคร ซึ่งได้พยายามอธิบายถึงลักษณะบางประการ บทบาทและอิทธิพลของความเป็นศูนย์กลาง รวมทั้งการจัดลำดับความสำคัญ ตลอดจนการศึกษาถึงรัศมีการให้บริการหรือเขตอิทธิพลกับทั้งได้กล่าวถึงความเหมาะสมบางประการของศูนย์การค้าขนาดใหญ่ในเขตกรุงเทพมหานครด้วย และเนื่องจากศูนย์การค้าขนาดใหญ่นั้นมีจำนวนมากจึงได้เลือกตัวอย่างขึ้นมาศึกษาเพียง 12 แห่งเท่านั้นซึ่งประกอบด้วยห้างเมอรี่คิงส์ วังบูรพา เซ็นทรัลสีลม โรบินสันสีลม ราชดำริอาเขต ราชดำริ โรบินสันราชดำริ บิกส์เบลล์เพลินจิต อาเชียนพระโขนง เดอะมอลล์รามคำแหง เซ็นทรัลพลาซ่า ลาดพร้าว พาต้าปิ่นเกล้า เซ็นทรัลลาดหญ้า และสหกรณ์กรุงเทพลาดหญ้า ผลของการศึกษาพบว่าศูนย์การค้าขนาดใหญ่ของกรุงเทพมหานครนั้นส่วนใหญ่รวมตัวกันอยู่ในพื้นที่ตอนใน ดังจะเห็นได้จากในเขตพระนคร ปทุมวัน พญาไท และบางรักนั้นมีศูนย์การค้าขนาดใหญ่มากมายเป็นจำนวนถึง 18 แห่ง จากศูนย์การค้าขนาดใหญ่ในกรุงเทพมหานคร ในปัจจุบันมีจำนวน 25 แห่ง และจะมีบางส่วนที่ไปตั้งอยู่ในพื้นที่ที่ถัดออกไปแต่ก็ยังคงตั้งอยู่ต่อเนื่องออกไปจากพื้นที่ตอนใน เช่น ห้างเซ็นทรัลพลาซ่าลาดพร้าว และเดอะมอลล์รามคำแหง เป็นต้น และเมื่อพิจารณาจัดลำดับถึงความสำคัญของศูนย์การค้าเหล่านี้โดยใช้ตัวแปรต่าง ๆ มาพิจารณาซึ่งประกอบด้วยพื้นที่ของศูนย์การค้า ประเภทสินค้า ผู้มาใช้บริการ รัศมีของการให้บริการ จำนวนสายรถประจำทางที่ผ่านและประเภทของถนนที่ศูนย์การค้าตั้งอยู่ พบว่าสามารถแบ่งศูนย์การค้าออกได้เป็น 3 ระดับ คือ 1. ศูนย์การค้าในระดับจังหวัดหรือระดับภาค มีรัศมีบริการประมาณ 6 กิโลเมตร 2. ศูนย์การค้าในระดับเขตหรือชุมชน มีรัศมีบริการประมาณ 4 กิโลเมตร 3. ศูนย์การค้าในระดับตำบลหรือท้องถิ่น มีรัศมีบริการประมาณ 1 กิโลเมตร นอกจากนั้น ยังพบว่าศูนย์การค้าขนาดใหญ่เหล่านี้ได้กลายเป็นศูนย์กลางชุมชนและเป็นที่รวมของคนเป็นจำนวนมากในแต่ละวัน โดยมีสินค้าและบริการต่าง ๆ ให้บริการแก่ประชากรที่อยู่ในรัศมีโดยรอบได้ตามความต้องการ กับทั้งจะเห็นได้ว่าศูนย์การค้ายิ่งมีขนาดใหญ่คือมีพื้นที่และประเภทสินค้ามากขึ้นเท่าใดก็จะมีรัศมีการให้บริการกว้างไกลออกไปมากขึ้น และทั้งนี้ก็จะขึ้นอยู่กับองค์ประกอบที่สนับสนุนคือการเข้าถึงได้สะดวกโดยเส้นทางของรถประจำทางที่ผ่านหรือโดยรถยนต์ส่วนตัว ตลอดจนเป็นจุดสับเปลี่ยนเส้นทางยิ่งเป็นจุดตัดของถนนสายสำคัญ ๆ อีกด้วย สิ่งที่เห็นได้ชัดเจนอีกประการหนึ่งก็คือที่ตั้งของศูนย์การค้าที่ประสบผลสำเร็จในการให้บริการนั้นมักจะตั้งอยู่ระหว่างย่านพาณิชยกรรมหรือแหล่งงานกับส่วนที่เป็นย่านที่อยู่อาศัย โดยมีเส้นทางการคมนาคมสายสำคัญเชื่อมต่อระหว่างพื้นที่ทั้ง 2 ส่วนนี้ ศูนย์การค้าที่ตั้งอยู่ในใจกลางเมือง หรือในแหล่งงานโดยตรงก็จะเป็นศูนย์การค้าสำหรับแหล่งงานไป ในขณะที่ศูนย์การค้าบางแห่งซึ่งตั้งอยู่ระหว่างที่ตั้งของแหล่งงานและย่านที่อยู่อาศัย ก็จะเป็นศูนย์การค้าสำหรับทั้งแหล่งงานและที่อยู่อาศัย และจะมีความได้เปรียบมากกว่าในเรื่องของจำนวนของผู้ที่จะมาใช้บริการ ถึงแม้ว่าการศึกษาในครั้งนี้จะเป็นการนำเอาตัวแปรบางประการมาพิจารณาเพื่อที่จะศึกษาและพิจารณาเกี่ยวกับศูนย์การค้าขนาดใหญ่ในด้านผังเมือง โดยที่ไม่ได้นำเอาเหตุผลทางด้านเงินลงทุนและรายได้ของศูนย์การค้าขนาดใหญ่ ซึ่งเป็นตัวแปรอีกด้านหนึ่งมาพิจารณาร่วมกันเนื่องจากประสบปัญหาทางข้อมูลก็ตามแต่ก็นับว่าเป็นการเริ่มต้นที่จะแสดงให้เห็นว่าศูนย์การเค้าเหล่านี้ ควรจะมีลักษณะและข้อจำกัดประการใดบ้าง เพื่อเตรียมการสำหรับศูนย์การค้าขนาดใหญ่ในอนาคตของกรุงเทพมหานครต่อไป