การวิเคราะห์ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์และสถิติของเมืองที่มีคูน้ำโบราณในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย : รูปทรงและการวางตัว

Abstract

พื้นที่ที่ถูกปิดล้อมด้วยคูน้ำโบราณ หรือเมืองที่มีคูน้ำโบราณ คือพื้นที่เพื่ออยู่อาศัยโดยมีโครงสร้างของคูน้ำ เพื่อการจัดการน้ำ ถึงแม้ว่าจุดประสงค์ในการสร้างคูน้ำขึ้นมายังไม่สามารถสรุปได้เนื่องจากตัวแปรที่หลากหลายอีก ทั้งงานศึกษาอย่างละเอียดค่อนข้างน้อย โดยในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยมีการใช้ภาพถ่ายจาก ดาวเทียม ภาพถ่ายทางอากาศ และการขุดค้น เหล่านี้นำมาซึ่งข้อมูลการมีอยู่ของเมืองที่มีคูน้ำโบราณทั้งหมด 297 แห่ง โดยโครงการนี้มีวัตถุประสงค์หลักที่จะศึกษาข้อมูลเบื้องต้นของเมืองที่มีคูน้ำโบราณทั้ง 297 แห่งในภาค ตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย คือ 1) รูปร่าง 2) ความสมมาตร 3) ทิศทางการวางตัว 4) ขนาดพื้นที่ 5) ความกว้าง 6) ความยาว 7) ความสูงของเนินดิน 8) การมีอยู่ของคูน้ำโบราณ 9) การมีแม่น้ำเป็นส่วนหนึ่งของคูน้ำ โบราณ 10) ระดับการถูกรุกล้ำโดยชุมชนในปัจจุบัน ผ่านการสำรวจด้วยสายตาโดยข้อมูลภาพถ่ายจากดาวเทียม และใช้เครื่องมือทางภูมิสารสนเทศ (GIS) ต่าง ๆ เพื่อช่วยในการเก็บข้อมูล นำข้อมูลทั้งหมดที่ได้จัดทำเป็น ฐานข้อมูลสารสนเทศพื้นฐานของเมืองที่มีคูน้ำโบราณทั้ง 297 แห่งในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย จากฐานข้อมูลที่ได้มาพบว่า 1) ข้อมูลรูปร่าง ความสมมาตร ขนาดของพื้นที่ ความกว้าง และความยาวนั้นไม่มี แนวโน้มไปในทิศทางใดทิศทางหนึ่งอย่างชัดเจน ซึ่งคาดว่าเกิดจากที่โครงสร้างคูน้ำโบราณ และชุมชนเหล่านี้ มี อิทธิพลในการสร้างจากมาจากตัวแปรทางธรรมชาติ เช่น ภูมิประเทศที่เป็นเนินดิน 2) ข้อมูลทิศทางการวางตัว พบว่ามีแนวโน้มในการวางตัวอยู่ในแนวทิศ เหนือ-ใต้ และตะวันออก-ตะวันตก และแนวโน้มที่น่าสนใจสำหรับเมือง ที่มีคูน้ำโบราณรูปร่างสี่เหลี่ยม 3) ข้อมูลการรุกล้ำพื้นที่โดยชุมชนปัจจุบันของเมืองที่มีคูน้ำโบราณในภาค ตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย พบว่ามีระดับการถูกรุกล้ำพื้นที่ในระดับที่สูงอย่างมาก ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึง การขยายตัวอย่างรวดเร็วของสังคมเมืองปัจจุบัน นอกเหนือจุดประสงค์ของโครงการนี้ผู้ทำโครงการต้องการจุด ประเด็นให้การศึกษาเมืองที่มีคูน้ำโบราณในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยเป็นที่สนใจมากขึ้น เพราะ การศึกษาอย่างละเอียดในแต่ละพื้นที่ยังคงมีน้อยเนื่องด้วยงบประมาณ เวลา และข้อจำกัดทางด้านบุคลากร