การประเมินสภาพทางเพื่อใช้ในการบริหารงานบำรุงทางหลวงชนบท

Abstract

การชำรุดเสียหายของทางหลวงส่วนใหญ่จะขึ้นอยู่กับอายุของสายทางและปริมาณจราจร การบำรุงรักษาทางอย่างต่อเนื่องจึงเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อไม่ให้ทางหลวงชำรุดเสียหายจนใช้การไม่ได้ แต่เนื่องจากข้อจำกัดด้านงบประมาณจึงจำเป็นด้องมีการบริหารงานเพื่อจัดลำดับความสำคัญในการบำรุงทาง ให้สอดคล้องกับลักษณะและขนาดของความเสียหายเพื่อใช้งบประมาณที่มีอย่างจำกัดให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด การศึกษานี้เป็นการวิเคราะห์องค์ประกอบที่มีผลต่อการจัดลำดับความสำคัญของสายทาง และนำมาสร้างแบบจำลองการประเมินสภาพทางของทางหลวงชนบทเพื่อประโยชน์ในการบริหารงานบำรุงทาง โดยใช้ข้อมูลจากทางหลวงของกรมโยธาธิการเป็นกรณีศึกษาจำนวน 23 สายทาง การประเมินสภาพทางในแต่ละหน่วยงานมีความแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ขององค์กร สำหรับทางหลวงชนบทในความดูแลของกรมโยธาธิการ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานในท้องถิ่น ซึ่งในปัจจุบันประสบปัญหาข้อจำกัดด้านงบประมาณ จึงต้องมีการคัดเลือกสายทางเพื่อทำการซ่อมบำรุง วิธีการประเมินสภาพทางในปัจจุบันให้เจ้าหน้าที่ตรวจวัดความเสียหายตามสภาพที่มองเห็น (Visual Measurement) และบันทึกผลในรูปแบบวิธีการแก้ไขจากนั้นใช้ประสบการณ์ดัดสินใจจัดลำดับความสำคัญ วิธีการดังกล่าวไม่สามารถระบุชนิดและความสำคัญของลักษณะความเสียหายของแต่ละสายทาง มีผลต่อการดัดสินใจว่าสายทางใดมีความเสียหายรุนแรงหรือเร่งด่วน จึงเป็นการยากลำบากต่อการจัดสรรงบประมาณที่มีอย่างจำกัด นอกจากนี้การประเมินยังมีความแตกต่างตามบุคคลผู้ประเมิน (Subjective Measurement) ดังนั้นการศึกษานี้ได้พัฒนาวิธีการประเมินในรูปแบบดรรชนีสภาพทางตามความสำคัญของความเสียหายของผิวทาง ซึ่งขั้นตอนที่สำคัญในการพัฒนาดรรชนีคือ การกำหนดชนิดของความเสียหายของผิวทางที่ตรวจพบ การกำหนดค่าน้ำหนักความเสียหาย การให้คะแนนสภาพทาง จากประสบการณ์ของวิศวกรผู้เชี่ยวชาญ โดยใช้วิธี Analytic Hierarchy Process (AHP) ในการวิเคราะห์ความเสียหายของผิวทางที่มีผลกระทบต่อการประเมินสภาพทาง และหาค่าน้ำหนักของความเสียหาย นำมาสร้าง ความสัมพันธ์เป็นแบบจำลองการให้คะแนนสภาพทางในรูปของดรรชนีสภาพทาง (Rural Road Condition Index: RCI) ผลคะแนนของสายทางตัวอย่าง นำไปศึกษาเปรียบเทียบกับการประเมินโดยผู้เชี่ยวชาญ แล้วประมวลผลในรูปแบบคุณภาพทางตามคะแนนดรรชนี RCI ผลการศึกษา พบว่าความเสียหายที่ตรวจพบและมีผลกระทบต่อสภาพทางอยู่ในเกณฑ์รุนแรง 8 ประเภท เมื่อวิเคราะห์ผลสำรวจภาคสนามและภายหลังการประเมินหาค่าน้ำหนักจึงคัดเลือกความเสียหาย 6 ประเภทเพื่อนำมาใช้ในการสร้างแบบจำลอง โดยเรียงตามค่าน้ำหนักความสำคัญจากมากไปหาน้อยได้แก่ ความเสียหายแบบหลุมบ่อ รอยแตกหนังจรเข้ ยุบตัวหรือรอยปะซ่อม ยุบตัวเป็นแอ่ง ร่องล้อ และรอยแตกตามแนวยาวหรือแนวขวาง ตามลำดับ เมื่อนำแบบจำลองที่สร้างขึ้นมาทดสอบความถูกต้องและความเที่ยงปรากฏว่า ผลที่ได้จากแบบจำลองสอดคล้องไปในทิศทางเดียวกันกับการประเมินด้วยวิธีการเดิม และสอดคล้องกับแบบจำลองอื่นที่ใช้อย่างแพร่หลาย ดังนั้นประโยชน์ของการนำแบบจำลองที่สร้างขึ้นมาปฏิบัติงานเป็นการประเมินที่เป็นมาตรฐานเดียวกันและเป็นการประเมินเชิงปริมาณ (Quantitative) ลดปัญหาความคลาดเคลื่อนระหว่างบุคคลผู้ประเมิน นอกจากนี้ยังสะท้อนให้เห็นว่านำหนักความสำคัญของความรุนแรงตามประเภทของความเสียหายที่แตกต่างกัน ทำให้สายทางที่มีความเสียหายรุนแรงจะได้รับการซ่อมบำรุงก่อนเป็นการใช้งบประมาณที่มีอย่างจำกัดได้อย่างมีประสิทธิภาพ