ปัญหาสัญญาห้ามแข่งขันหรือจำกัดสิทธิในการประกอบอาชีพ

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้ มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาสัญญาประเภทหนึ่ง ที่อาจก่อให้เกิดความไม่เป็นธรรมแก่สังคมคือ สัญญาห้ามแข่งขันหรือจำกัดสิทธิในการประกอบอาชีพ โดยจำกัดขอบเขตศึกษาเกี่ยวกับสัญญาจ้างแรงงาน ซึ่งมีผลกระทบต่อการผูกขาดทางการค้า จากการศึกษาพบว่า ความไม่เป็นธรรมอันเกิดจากสัญญาห้ามแข่งขันหรือจำกัดสิทธิในการประกอบอาชีพ มิได้เกิดจากข้อบัญญัติของกฎหมาย หากแต่เกิดจากอำนาจต่อรองที่ไม่เท่าเทียมกันของคู่สัญญา และการยอมรับในทฤษฎีกฎหมายความศักดิ์สิทธิ์ในการแสดงเจตนา การแก้ปัญหาดังกล่าว ไม่ใช่การจำกัดสัญญานี้ออกไป หรือไม่ยอมรับทฤษฎีกฎหมายดังกล่าว แต่ควรที่รัฐโดยศาลยุติธรรม จะต้องเข้ามาแทรกแซงในระดับหนึ่ง เพื่อให้สัญญาเกิดความเป็นธรรมทั้งต่อตัวคู่สัญญาและความสงบเรียบร้อยของสังคม หลักกฎหมาย RESTRAINT OF TRADE ของประเทศอังกฤษ มีหลักเกณฑ์สำคัญ คือ สัญญาห้ามแข่งขันหรือจำกัดสิทธิในการประกอบอาชีพ ไม่ว่าจะกำหนดข้อห้ามเพียงบางส่วน หรือกำหนดไว้กว้าง ๆ ก็ตาม ถือว่าขัดต่อความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน และตกเป็นโมฆะ ในเบื้องต้น สัญญาดังกล่าวอาจจะสมบูรณ์ได้ ถ้าเป็นธรรมทั้งคู่สัญญา และประโยชน์สาธารณะ ข้อกำหนดห้ามที่จะถือว่าเป็นธรรมนั้น ต้องไม่เป็นข้อห้ามที่เกินกว่าความจำเป็น ในอันที่จะคุ้มครองผลประโยชน์ของผู้รับสัญญากล่าวคือข้อกำหนดในท้องที่และเวลาที่ห้ามประกอบกิจการแข่งขันนั้น ต้องไม่กว้างหรือแคบเกินไป หลักเกณฑ์ดังกล่าว มีความคล้ายคลึงกับคำพิพากษาของศาลไทย ซึ่งจะพิจารณาถึงหลักความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชนเป็นสำคัญ และเป็นการยากที่จะกำหนดขอบเขตความหมายของความสงบเรียบร้อยของประชาชนได้ จึงทำให้หลักเกณฑ์เรื่องสัญญาห้ามแข่งขันหรือจำกัดสิทธิในการประกอบอาชีพ เป็นหลักกว้าง ๆ มีความยืดหยุ่น และเปลี่ยนแปลงไปตามกาลสมัย กำหนดให้ศาลเป็นผู้จำเป็นในการคุ้มครองประโยชน์ของนายจ้าง จนเป็นการตัดหนทางการประกอบอาชีพของลูกจ้าง ข้อเท็จจริงที่นำสืบ และการพิเคราะห์ของศาล จึงเป็นสิ่งสำคัญต่อความชอบธรรมของสัญญา อย่างไรก็ตาม กระทรวงยุติธรรม กำลังร่างพระราชบัญญัติฉบับหนึ่ง ว่าด้วยสัญญาที่ไม่เป็นธรรม เพื่อให้สัญญาบางประเภท เช่น สัญญามาตรฐาน หรือสัญญาที่คู่สัญญามีอำนาจต่อรองไม่เท่าเทียมกัน เป็นต้น มีความพอเหมาะพอควรในแต่ละกรณี ซึ่งถ้าร่างพระราชบัญญัตินี้ มีผลใช้บังคับเป็นกฎหมายแล้ว จะเป็นการวางแนวแก่ศาลว่า อย่างไรเป็นธรรมและพอสมควรแก่กรณีต่อไป