จักรวาลวิทยาและจริยศาสตร์ในปรัชญาสำนักขงจื่อ

Abstract

การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างจักรวาลวิทยา และจริยศาสตร์ในหลุนอี่ว์ ได้ถูกละเลยมานานเพราะมีความเข้าใจว่าในหลุนอี่ว์มิได้มีการกล่าวถึงประเด็นทางจักรวาลวิทยา วิทยานิพนธ์นี้เสนอว่าการมองวิถีจักรวาลหรือธรรมชาติกับศีลธรรม เป็นกระบวนการเดียวกันได้ปรากฏในหลุนอี่ว์อยู่แล้ว จากการก่อร่างแนวคิดทางปรัชญาในประเด็นต่างๆ ในหลุนอี่ว์ เช่น เรื่องเทียน เวลา และความเปลี่ยนแปลงอันเป็นพลวัต บ่งบอกว่าการดำรงอยู่ของมนุษย์ เป็นกระบวนการเดียวกันในเชิงสุนทรีย์-จริยธรรมกับจักรวาล จริยศาสตร์ของขงจื่อเป็น "จักรวาลจริยธรรม" ซึ่งเป็นจริยศาสตร์ที่มองว่าชีวิตที่ดีของปัจเจกบุคคล และสังคมจะต้องสัมพันธ์กับโลกธรรมชาติหรือจักรวาล และวิถีจริยธรรมมี "ที่มา" จากวิถีธรรมชาติ มโนทัศน์หลักในจริยศาสตร์ขงจื่ออย่าง เหริน หลี่ และอี้ สามารถเป็นที่เข้าใจได้ในแบบจักรวาลจริยธรรม อย่างไรก็ตาม ขงจื่อมิได้สร้างจักรวาลจริยธรรมของตนอย่างเป็นระบบที่สมบูรณ์ เพราะมิได้อธิบายอย่างชัดเจนว่ามนุษย์จะรู้วิถีแห่งเทียนได้อย่างไร และมิได้อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างศีลธรรมกับธรรมชาติของมนุษย์ อีกทั้งยังจำกัดการเชื่อมโยงเทียนในฐานะเป็นที่มาของวิถีจริยธรรมไว้เฉพาะจวินจื่อและปราชญ์เท่านั้น ในเมิ่งจื่อมีการพัฒนาทัศนะเรื่องเหรินซิ่ง ซึ่งคงท่าทีที่ว่าวิถีแห่งจักรวาลกับศีลธรรมเป็นกระบวนการเดียวกันต่อจากขงจื่อ เมิ่งจื่อมองว่าเทียนเป็นที่มาของวิถีจริยธรรมเช่นเดียวกับขงจื่อ แต่เมิ่งจื่อขยายบทบาทของเทียนว่า เป็นที่มาของวิถีจริยธรรมในแง่ที่ว่า เทียนกำหนดวิถีจริยธรรมผ่านซิ่งของมนุษย์ การเข้าใจซิ่งของมนุษย์จึงเป็นการเข้าใจวิถีจริยธรรมและความเป็นจริงของเทียนด้วยวิทยานิพนธ์นี้อ้างเหตุผลว่า เหรินซิ่งในทัศนะของเมิ่งจื่อเป็นทั้งมโนทัศน์เชิงชีววิทยาและ มโนทัศน์เชิงผลสำเร็จทางวัฒนธรรม สิ่งที่มนุษย์มีเหมือนกัน คือเชื้อหน่อในจิต/ใจที่มีแนวโน้มทางศีลธรรมตามธรรมชาติอยู่ก่อน แต่แนวโน้มทางศีลธรรมนั้น ไม่อาจเกิดขึ้นหรือเป็นจริงได้ ถ้าไม่ผ่านกระบวนการทางสังคมหรือครอบครัวด้วย มนุษย์มิได้กลมกลืนกับเทียนตั้งแต่เกิด แต่มนุษย์จะต้องสร้างความกลมกลืนกับเทียน ผ่านการพัฒนาและขัดเกลาเชื้อหน่อทางศีลธรรมในจิต/ใจด้วย นอกจากนี้ เมิ่งจื่อได้พัฒนาจักรวาลจริยธรรมจากฐานเรื่องเหรินซึ่งดังกล่าว ในเรื่องความแตกต่างระหว่างอี้ที่มาจากภายในและภายนอกจิต/ใจ ความสัมพันธ์ระหว่างจิต/ใจกับชี่ และการขยายเหริน ทั้งนี้ในเมิ่งจื่อ จักรวาลจริยธรรมของสำนักขงจื่อได้พัฒนาเป็นระบบที่สมบูรณ์