โครงการหอพระไตรปิฎกและหอสมุดมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

Abstract

หอพระไตรปิฎก เป็นพุทธศิลป์ที่มีความหมายเชิงสัญลักษณ์ซ้อนทับอยู่ทั้งในด้านรูปธรรม และนามธรรม ซึ่งมีหน้าที่หลักเป็นที่ประดิษฐานสิ่งล้ำค่า อันเสมือนเป็นตัวแทนแห่งรัตนไตรทั้ง 3 องค์ นั่นคือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ จากการศึกษาเกี่ยวกับมูลเหตุ พัฒนาการ และความเป็นมาของสถาปัตยกรรมไทยประเภทหอพระไตรปิฎก ในช่วงสมัยรัตนโกสินทร์ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ทำให้ทราบถึงความเปลี่ยนแปลงของพระไตรปิฎก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านเทคโนโลยีของการบันทึก ซึ่งจากเดิมเป็นการบันทึกลงบนใบลาน เปลี่ยนเป็นการพิมพ์เป็นหนังสือ และในปัจจุบันเป็นการบันทึกลงในแผ่นซีดีรอม ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อการเปลี่ยนแปลงของหอพระไตรปิฎก ผนวกกับการศึกษาพระธรรมของพระภิกษุถูกจัดให้มีรูปแบบการศึกษาที่เป็นระบบระเบียบมากขึ้น โดยจัดตั้งเป็นมหาวิทยาลัยสงฆ์ จากมูลเหตุและปัจจัยดังกล่าว จึงส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงกับหอพระไตรปิฎกทั้งในด้านหน้าที่ใช้สอย ตำแหน่งที่ตั้ง พื้นที่ใช้งาน รวมถึงขนาดของอาคารด้วย ซึ่งจากเดิมที่หอพระไตรปิฎกมีขนาดเล็กก็ได้พัฒนาไปสู่งานสถาปัตยกรรมที่มีขนาดใหญ่ขึ้น เพื่อการใช้สอยที่เหมาะสมกับบริบททางศาสนาในปัจจุบัน แต่ในขณะเดียวกันความหมายเชิงสัญลักษณ์ของหอพระไตรปิฎกเองก็ยังอยู่มิได้เปลี่ยนแปลงหรือสูญหายไปเลย เพื่อให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์ของการศึกษาอย่างครบถ้วนสมบูรณ์ ดังนั้นการศึกษาวิจัย “โครงการหอพระไตรปิฎก และหอสมุด มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย” นี้ นอกจากศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูลในส่วนวิจัยแล้ว ยังได้ทำการออกแบบอาคารหอสมุดที่สอดคล้องกับบริบทในปัจจุบัน โดยมีพื้นฐานมาจากการวิเคราะห์ข้อมูลในด้านการใช้สอยอาคารที่เปลี่ยนแปลงไปจากในอดีตสู่ปัจจุบัน นอกจากนี้ยังได้ทำการออกแบบหอพระไตรปิฎก ซึ่งเป็นหัวใจและเป็นส่วนสำคัญของโครงการ โดยการออกแบบนั้นยังคงไว้ซึ่งความหมายเชิงสัญลักษณ์ได้อย่างสมบูรณ์และครบถ้วน เพื่อให้หอพระไตรปิฎกซึ่งเป็นหนึ่งในพุทธศิลป์ได้คงความสำคัญเคียงคู่กับพระพุทธศาสนาสืบไป