สภาวะการเปลี่ยนแปลงชุมชนหมู่บ้านในจังหวัดขอนแก่น: ศึกษาการจัดช่วงชั้นทางสังคม

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ ศึกษาสภาวะการเปลี่ยนแปลงของชุมชนในจังหวัดขอนแก่น ที่มีประชากรไปทำงานในตะวันออกกลาง เนื่องจากภาวการณ์ว่างงานของแรงงานในประเทศไทย เป็นปัจจัยผลักดันให้แรงงานเหล่านั้นต้องดิ้นรนช่วยตนเองหางานทำ ประกอบกับความต้องการแรงงานและอัตราค่าจ้างแรงงานที่สูงของประเทศต่างๆ ในตะวันออกกลาง เป็นปัจจัยดึงดูดให้แรงงานตัดสินใจเดินทางไปทำงานในตะวันออกกลาง วัตถุประสงค์ของการวิจัยครั้งนี้ ต้องการศึกษาถึงการจัดระเบียบทางสังคม และผลกระทบจากการที่มีประชากรไปทำงานในตะวันออกกลาง ต่อชุมชนทางด้านเศรษฐกิจและสังคม การศึกษาครั้งนี้ ใช้วิธีการสำรวจตามแบบสอบถามและการสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วมกับประชากรที่มี-ไม่มีประสบการณ์ไปทำงานในตะวันออกกลาง ระหว่างเดือนเมษายน-ธันวาคม 2528 วิธีการวิเคราะห์ข้อมูลเป็นการผสมผสานระหว่างการวิเคราะห์เชิงคุณภาพและปริมาณ ผลการศึกษาพบว่า โดยภาพรวม ผู้มี-ไม่มีประสบการณ์ไปทำงานในตะวันออกกลางไม่แตกต่างกันในด้านสถานภาพทางเศรษฐกิจและสังคม อาจจัดอยู่ในช่วงชั้นเดียวกันได้ แต่เมื่อพิจารณาตัวแปรชุดปัจจัยทางเศรษฐกิจ ซึ่งมีตัวแปรด้าน ระดับรายได้ อาชีพ และสิ่งของเครื่องใช้ จึงพบว่า มีตัวแปรเพียง 2 ใน 3 ที่กำหนดความแตกต่างทางช่วงชั้น ฉะนั้นจึงไม่อาจกล่าวได้ถึงความสำคัญของปัจจัยทางเศรษฐกิจที่จะเป็นตัวกำหนดความแตกต่างของช่วงชั้นเสมอไป เพราะเมื่อพิจารณาปัจจัยทางอาชีพ (ซึ่งเป็นตัวแปรทางเศรษฐกิจ) จึงพบว่าได้ถูกกลืนกลายจากปัจจัยทางสังคม หรือสภาวะทางการศึกษาและการเป็นสมาชิกกลุ่มทางสังคม ที่ทำให้มองไม่เห็นความแตกต่างในช่วงชั้นระหว่างผู้มี-ไม่มีประสบการณ์ไปทำงานในตะวันออกกลางเลย ในเรื่องการเลื่อนชั้นทางสังคมไม่พบว่า มีการเคลื่อนที่ทางสังคม ในกลุ่มผู้มีประสบการณ์ภายหลังจากที่ชุมชนได้สัมผัสกับสภาวะเศรษฐกิจของการจ้างแรงงานระหว่างประเทศ การวิเคราะห์มิอาจทำได้กับประชากรทุกกลุ่มในชุมชนนี้ เนื่องจากปราศจากข้อมูลที่จะเปรียบเทียบฐานะทางเศรษฐกิจ และสังคมระหว่างระยะเวลาก่อนและหลังที่ชุมชนนี้ได้มีประสบการณ์ของการจ้างแรงงานระหว่างประเทศ อย่างไรก็ตาม การวิจัยนี้สามารถที่จะพิจารณาการเลื่อนชั้นทางสังคมโดยอาศัย สิ่งของเครื่องใช้เป็นเกณฑ์ในการวิเคราะห์ และพบว่า ผู้กลับจากการทำงานในตะวันออกกลาง มากกว่าครึ่งกระจายอยู่ในช่วงชั้นที่สูงกว่าเดิมก่อนไปทำงานในตะวันออกกลาง ทั้งนี้ตามสายตาของเพื่อนบ้านที่พิจารณาจากค่านิยมที่ผูกพันกับความทันสมัยที่เหลือยังคงถูกมองอยู่ในสถานภาพเดิม แม้ว่าการวิเคราะห์เรื่องการเลื่อนชั้นนี้ สามารถทำได้ดังได้กล่าวมาข้างต้นข้อมูลเกี่ยวกับด้านอาชีพ และการเป็นสมาชิกกลุ่มก็สามารถยืนยันได้ว่า การเปลี่ยนแปลงในเรื่องเหล่านี้ของประชากร ทั้งหมดในชุมชนมิได้แตกต่างไปจากช่วงเวลาก่อนที่ชุมชนนี้จะเริ่มมีสมาชิกไปทำงานในตะวันออกกลาง การที่ไม่เกิดการเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องการเลื่อนชั้นทางสังคม ยกเว้นที่สามารถจะพอมองเห็นได้ในการจัดช่วงชั้น แม้ว่าจะดูเป็นข้อค้นพบที่อาจแตกต่างไปจากผลการวิจัยอื่นๆ ก็มิได้แสดงว่า การรับจ้างแรงงานในตะวันออกกลางไม่มีความสำคัญต่อเศรษฐกิจในชุมชนที่ศึกษา เนื่องจากอย่างน้อยเป็นการเริ่มรายได้ในชนบท กล่าวโดยส่วนรวม ปรากฏการณ์นี้น่าจะได้รับการส่งเสริมมากขึ้น ในแง่ที่การศึกษานี้พิจารณาว่า ปรากฏการณ์ดังกล่าวไม่เป็นเรื่องที่น่าวิตกว่าจะกระทบกระเทือนต่อการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างชุมชนบทไทย