การศึกษากระบวนการจัดหาโลหิตปลอดภัยและเพียงพอ ของสาขาบริการโลหิตแห่งชาติในส่วนภูมิภาค

Abstract

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการจัดหาโลหิตที่ปลอดภัยและเพียงพอของโรงพยาบาลสาขาบริการโลหิตแห่งชาติ สภากาชาดไทยในส่วนภูมิภาคซึ่งมีจำนวน 148 แห่ง ได้ใช้วิธีการศึกษาเชิงพรรณนาชนิดสำรวจโดยส่งแบบสอบถามทางไปรษณีย์เพื่อเก็บข้อมูลกระบวนจัดหาโลหิตจากหัวหน้าธนาคารเลือดของโรงพยาบาลสาขาทุกแห่ง และนำมาวิเคราะห์ร่วมกับรายงานประจำปีในการจัดหาโลหิตการใช้โลหิตและการตรวจร่องรอยโลหิตติดเชื้อของโรงพยาบาลสาขาซึ่งมีศูนย์บริการโลหิตแห่งชาติเป็นศูนย์กลางรวบรวมมีข้อมูลส่งกลับร้อยละ 73.7 เมื่อสิ้นเดือนกุมภาพันธ์ 2542 ผลการศึกษาพบว่าสาขาบริการโลหิตในส่วนภูมิภาคจัดหาโลหิตได้เพียงพอร้อยละ 86.9 มีการจัดทำแผนการจัดหาโลหิตร้อยละ 79.8 การเตรียมชุมชนก่อนการออกรับบริจาคร้อยละ 67.9 การมีแผนงานและมีการเตรียมชุมชนส่งผลต่อการจัดหาโลหิตได้เพียงพอแตกต่างจากกลุ่มที่ไม่มีกิจกรรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.001) กลุ่มเป้าหมายสำคัญได้แก่ประชาชนทั่วไปและนักเรียนนักศึกษา (ร้อยละ 53.7 และ 39.8) สำหรับการคัดเลือกผู้บริจาคโลหิตที่ปลอดภัยพบว่ามีการส่งเสริมให้บริจาคโลหิตประจำร้อยละ 77.1 แต่มีการให้ความรู้ร่วมกับการสร้างแรงจูงใจเพียงร้อยละ 44.4 และไม่มีการกำหนดกลุ่มเป้าหมายที่ปลอดภัยร้อยละ 51.5 ขั้นตอนการคัดเลือกผู้บริจาคเพื่อโลหิตที่ปลอดภัยก่อนเจาะเก็บโลหิตโดยใช้แบบสอบถามประวัติทางแพทย์ แบบประเมินตนเองเพื่องดบริจาค สัมภาษณ์พฤติกรรมเสี่ยงทุกครั้งมีเพียงร้อยละ 34.2, 20.4, 63.0 ตามลำดับและเพื่อความปลอดภัยของผู้บริจาคเองพบว่ามีการตรวจสุขภาพโดยแพทย์หรือพยาบาลและตรวจฮีโมโกลบินทุกครั้งเพียงร้อยละ 41.7 และ 59.3 การตรวจร่องรอยเชื้อที่ผ่านทางโลหิตขั้นต่ำครบ 5 ชนิด (syphilis, HBsAg, anti-HIV, HIV Ag, anti-HCV) มีเพียงร้อยละ 46.7 โดยมีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p<0.01) ตามขนาดของโรงพยาบาลแม้ว่าโรงพยาบาลสาขาจะระบุว่ามีการควบคุมคุณภาพการตรวจกรองโลหิตในทุกด้านกว่าร้อยละ 80 แต่จะสังเกตุได้ว่ามีโรงพยาบาลที่จัดทำ Standard operation procedure (SOP) ร้อยละ 57.0 ทำ double check และทำ positive negative control เพียงร้อยละ 4.9, 3.4 ตามลำดับ การศึกษาครั้งนี้ได้แสดงกิจกรรมในกระบวนการจัดหาโลหิตที่ปลอดภัยให้เพียงพอของโรงพยาบาลสาขาในส่วนภูมิภาค แสดงจุดแข็งและจุดอ่อนให้เห็นในทุกขั้นตอนและผลดีของการจัดทำแผนงานและการเตรียมชุมชนก่อนการรับบริจาคดังนั้น ควรส่งเสริมให้มีการพัฒนาคุณภาพของกระบวนการจัดหาโลหิตอย่างจริงจังทั้งนี้เพื่อเป็นหลักประกันความปลอดภัยและเพียงพอจากการรับบริจาคโลหิตในส่วนภูมิภาค