แนวทางการพัฒนาพื้นที่ว่างสาธารณะสำหรับชุมชนเมือง : กรณีศึกษาเมืองขอนแก่น

Abstract

ศึกษาพัฒนาการทั้งทางด้านประวัติศาสตร์และกายภาพ ของชุมชนเมืองขอนแก่น โดยเฉพาะระบบการใช้สอยพื้นที่ว่างในอดีต และความสัมพันธ์ระหว่างคนเมืองกับ พื้นที่ว่างสาธารณะในระดับชุมชน ย่านและเมืองในปัจจุบัน ซึ่งได้วิเคราะห์ถึงศักยภาพ ข้อจำกัด รวมทั้งเสนอแนะแนวทางการพัฒนาการใช้ประโยชน์ พื้นที่ว่างสาธารณะในระดับต่างๆ ให้สอดคล้องกับวิถีชีวิตของคนเมือง และทิศทางการพัฒนาเมืองในอนาคต ผลการศึกษาพบว่า ชุมชนเมืองขอนแก่นมีการตั้งถิ่นฐานเป็นชุมชนมาตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 12-16 และต่อมาชุมชนก็เสื่อมสลายลงไป จนมาถึงยุคตั้งเมืองในปี 2340 โดยท้าวเพียเมืองแพน จุดแรกของการตั้งเมืองอยู่บริเวณชุมชนเมืองเก่า ติดกับบึงบอน เปลี่ยนชื่อเป็นบึงแก่นนครในสมัยจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการวางรากฐานการพัฒนาเมืองมาจนถึงปัจจุบัน ความสัมพันธ์ของคนกับพื้นที่ว่างสาธารณะ เป็นปรากฏการณ์ทางสังคมของคนกับสภาพแวดล้อม ภายใต้ชุดของพื้นที่ว่างในแต่ละระดับ อันได้แก่ ระดับชุมชน ย่าน และเมือง ในอดีตมีการจัดพื้นที่ว่างสาธารณะ เพื่อจัดงานประจำทุกปีจนมีชื่อว่า "สวนสนุก" และหลังจากปี พ.ศ. 2475 ได้มีการเปิดพื้นที่สาธารณะบริเวณศาลหลักเมือง และในปัจจุบันมีพื้นที่ว่างสาธารณะเกิดขึ้น เพื่อรองรับความต้องการใช้พื้นที่ของคนอย่างหลากหลาย เช่น สวนสาธารณะ พื้นที่ริมน้ำ สถานที่ราชการ ถนนและทางเท้า รวมทั้งพื้นที่ของเอกชนบางแห่ง ซึ่งพื้นที่แต่ละบริเวณมีศักยภาพและข้อจำกัดแตกต่างกันไป ดังนั้นแนวทางการพัฒนาพื้นที่ว่างสาธารณะสำหรับชุมชนเมือง จึงต้องให้ความสำคัญกับความเหมาะสมของที่ตั้ง กับการใช้ประโยชน์ของคนเมือง และที่สำคัญต้องคำนึงถึงการเกิดขึ้นและการเชื่อมโยงกับอดีต เพื่อให้เกิดพื้นที่ว่างสาธารณะที่มีคุณภาพ ตอบสนองการใช้สอยอย่างคุ้มค่า อีกทั้งเป็นการตอกย้ำคุณค่า ความหมาย ความทรงจำลงบนพื้นที่นั้นด้วย