แนวทางการออกแบบพื้นที่เพื่อรองรับจุดเปลี่ยนระบบขนส่งรถไฟฟ้ามวลชน บริเวณสถานีเตาปูน เขตบางซื่อ กรุงเทพมหานคร

Abstract

โครงการรถไฟฟ้าสายสีม่วงเป็นโครงการที่ดำเนินการโดยองค์การขนส่งรถไฟฟ้ามวลชนร่วมกับภาครัฐ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเชื่อมต่อเส้นทางกับโครงข่ายรถไฟใต้ดินที่มีอยู่ในปัจจุบัน (สายเฉลิมรัชมงคล) ที่ปัจจุบันสิ้นสุดปลายทางที่สถานีบางซื่อไปยังสถานีปลายทางที่อำเภอบางใหญ่ จังหวัดนนทบุรี โดยมีการลงนามสัญญาการก่อสร้างและดำเนินการเมื่อปลายปี 2551 โดยลักษณะของรูปแบบสถานีเป็นโครงสร้างยกระดับทั้งหมด โดยมีสถานีเตาปูนเป็นสถานีหลักที่รถไฟฟ้าทั้งสองสายมาเชื่อมกัน โดยมีการคาดการณ์ปริมาณผู้ใช้รถไฟฟ้าสายสีม่วงนี้ประมาณ 177,000 คนต่อวัน สถานีรถไฟฟ้าเตาปูนตั้งอยู่บริเวณสามแยกเตาปูน เขตบางซื่อ พื้นที่โดยรอบส่วนมากเป็นที่พักอาศัยแบบบ้านเดี่ยวและอาคารพาณิชย์สูง 3-4 ชั้น ตามแนวถนนสายหลักมีแหล่งงานประเภทอุตสาหกรรมไม้ในรูปแบบโรงงานและโกดังขนาดใหญ่ โดยในพื้นที่มีโครงข่ายคมนาคมระบบรางเป็นปัจจัยหลักที่ผลักให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ อาทิ ที่พักอาศัย กิจกรรมการค้าและแหล่งงาน เนื่องจากโครงการรถไฟฟ้าสายสีม่วงจะทำให้เกิดการเปลี่ยนพื้นที่ ให้กลายเป็นศูนย์กลางรองที่มีความต้องการใช้ที่ดินในประเภทการค้า พาณิชยกรรม ศูนย์กลางธุรกิจและแหล่งงาน ทำให้เกิดความไม่สอดคล้องกับการใช้ประโยชน์ที่ดินในปัจจุปัน จึงทำให้เกิดการศึกษาลักษณะของโครงการที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงรูปแบบใช้ประโยน์ที่ดิน และพื้นที่สาธารณะรวมถึงระบบของโครงข่ายการคมนาคม ที่จะต้องมีการเปลี่ยนแปลงให้สอดคล้องกับรูปแบบการเดินทางใหม่ โดยมีรูปแบบและวิธีการศึกษาดังนี้ ขั้นตอนที่หนึ่ง ศึกษาลักษณะและสภาพทั่วไปของพื้นที่ศึกษา ทั้งวิวัฒนาการทางด้านกายภาพ เศรษฐกิจ และสังคม ขั้นตอนที่สอง ศึกษาแนวความคิด ทฤษฎีงานวิจัยที่เกี่ยวข้องที่เกิดขึ้นและวิเคราะห์ผลกระทบ ขั้นตอนที่สาม นำผลที่ได้จากการศึกษานำมาคาดการณ์ผลกระทบที่จะ เกิดขึ้น เพื่อนำมาเปรียบเทียบกับมาตรฐาน เพื่อการวางแผนการออกแบบพื้นที่โดยรอบสถานีรถไฟฟ้า ขั้นตอนที่สี่ วางแผนเพื่อรองรับการขยายตัวของพื้นที่ศึกษาในอนาคต ผลจากการวิจัยพบว่า ผลกระทบที่เกิดขึ้นจากการพัฒนารูปแบบการขนส่งสาธารณะระบบราง ทำให้สามารถคาดการณ์ได้ว่า ผลที่เกิดขึ้นในพื้นที่โดยรอบนั้นบริเวณที่มีการเปลี่ยนแปลงมากที่สุดคือ พื้นที่โดยรอบสถานีตามรูปแบบของทฤษฎี Transit oriented development ที่มีการเปลี่ยนแปลงของการใช้ประโยชน์ที่ดิน อาคารพักอาศัย รวมถึงกิจกรรมและรูปแบบของการค้าการสัญจรในพื้นที่มากที่สุด ดังนั้นในการวิจัยได้เสนอแนะแนวทางการออกแบบปรับปรุงพื้นที่ ให้สอดคล้องกับบริบทของพื้นที่เดิม กิจกรรม และระบบการขนส่งมวลชนระบบรางโดยใช้หลักการออกแบบตามทฤษฎี Transit oriented development ดังนี้ 1) วางผังแนวทางการพัฒนาพื้นที่สาธารณะที่สอดคล้องกันระหว่างระบบรางสาธารณะกับพื้นที่โดยรอบ 2) วางผังแนวทางการออกแบบพื้นที่สาธารณะและกิจกรรมทั้งระดับพื้นดิน ระดับชั้นสองหรือระดับที่สูงขึ้นไป 3) วางผังแนวทางการออกแบบโครงข่ายการสัญจร เพื่อให้สอดคล้องกับรูปแบบการขนส่งสาธารณะระบบราง ในการวิจัยครั้งนี้ยังได้เสนอแนวทางในการปฏิบัติเพื่อจะเป็นแนวทางในการพัฒนา ตลอดจนข้อเสนอแนะสำหรับพื้นที่โดยรอบสถานีรถไฟฟ้าที่มีลักษณะใกล้เคียงกันต่อไป