ผูกปี้ : การจัดเก็บเงินค่าแรงแทนการเกณฑ์แรงงานจากคนจีนในสมัยรัตนโกสินทร์

Abstract

ช่วง พ.ศ. 2325 – 2453 เป็นระยะเวลาหนึ่งที่คนจีนจำนวนมากอพยพเข้ามาเพื่อประกอบอาชีพในเมืองไทยอย่างเสรี โดยทั่วไปแล้วคนจีนเหล่านี้รวมทั้งลูกหลานที่เกิดในไทยไม่ได้ถูกดึงเข้าสู่ระบบไพร่ ผิดกับคนต่างชาติกลุ่มอื่น เช่น เขมร ลาว มอญ พม่า ทำให้คนจีนเป็นกลุ่มชนอิสระในสังคมโดยไม่ต้องอยู่ใต้การควบคุมของมูลนายและปลอดจากพันธะของระบบไพร่ อย่างไรก็ดี รัฐบาลถือว่าคนพวกนี้อยู่ใต้อำนาจการปกครองของกฎหมายไทย จึงต้องเสียภาษีอากรต่างๆ เป็นต้นว่า อากรค่านา อากรสมพัตสรเช่นเดียวกับคนพวกอื่นๆ ในระบบไพร่ รวมทั้งต้องเสียภาษีพิเศษอีกประเภทหนึ่งซึ่งรัฐบาลเรียกเก็บจากคนจีนพวกนี้โดยเฉพาะเรียกว่าผูกปี้ ด้วยเหตุแห่งความแตกต่างของคนจีนกับชาวต่างชาติกลุ่มอื่นๆ ในระบบไพร่ วิทยานิพนธ์ฉบับนี้จึงมุ่งศึกษาว่าสังคมไทยในช่วงเวลาดังกล่าวมีภาวะและเงื่อนไขภายในอย่างไรจึงมีผลให้คนจีนเป็นกลุ่มชนอิสระปราศจากการควบคุมโดยระบบไพร่ต่างไปจากคนพวกอื่นๆ ตลอดจนศึกษาถึงการผูกปี้ว่าเป็นความต้องการของรัฐบาลที่จะให้ได้ผลประโยชน์ด้านแรงงานหรือด้านรายได้ในรูปเงินตรา และการผูกปี้มีส่วนในการควบคุมคนจีนพวกนี้ด้วยหรือไม่อย่างไร จากการศึกษาพบว่า ภาวะความต้องการแรงงานภายในประเทศเพื่อตอบสนองการขยายตัวทางการผลิตและการค้าทำให้ต้องอาศัยแรงงานจำนวนมาก ในขณะที่แรงงานภายในประเทศถูกผูกรัดไว้ด้วยพันธะของระบบไพร่ คนจีนจึงเป็นแรงงานอิสระที่ตอบสนองความจำเป็นด้านนี้ได้ ฉะนั้นรัฐบาลจึงไม่ได้ดึงคนจีนเข้าสู่ระบบไพร่ประกอบกับคนจีนโดยทั่วไปมุ่งหารายได้เป็นการชั่วคราว มิใช่จะตั้งถิ่นฐานเป็นการถาวร คนจีนจึงเป็นกลุ่มชนอิสระแตกต่างไปจากคนพวกอื่นๆ อันเป็นเหตุให้สามารถเข้าไปมีบทบาททางด้านเศรษฐกิจ สังคม และการปกครองได้ และทำให้บางส่วนกลายเป็นส่วนหนึ่งของสังคมไทยไปในที่สุด ส่วนการศึกษาเรื่องผูกปี้พบว่า การผูกปี้เป็นเพียงการจัดเก็บภาษีทางตรงประเภทหนึ่งจากคนจีนนอกระบบไพร่ที่ไม่ใช่คนในบังคับต่างประเทศ และเมื่อพิจารณาศึกษาเกี่ยวกับหลักเกณฑ์ ระเบียบวิธีการ การดำเนินการ และผลที่รัฐบาลได้รับจากการผูกปี้ก็พบว่า รัฐบาลต้องการผลประโยชน์ในรูปของเงินตราเป็นสำคัญมากกว่าจะมุ่งเกณฑ์แรงงาน หรือต้องการควบคุมคนจีนโดยตรง อย่างไรก็ดีการผูกปี้ช่วยเป็นเครื่องยืนยันว่าจีนที่เสียเงินนี้เป็นจีนในบังคับไทย