วิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทยกับการสร้างความชอบธรรมของรัฐ : วิเคราะห์รายการข่าวภาคถ่ายทอด

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อให้เข้าใจการทำงานของกลไกข่าววิทยุแห่งประเทศไทยภาคถ่ายทอด ในปฏิบัติการสร้างความชอบธรรมของรัฐ โดยอาศัยการวิเคราะห์เชิงโครงสร้าง และใช้แนวคิด “การครองความเป็นเจ้า” ของ อันโตนิโย กรัมซี่ และแนวคิดเรื่อง “กลไกทางอุดมการณ์ของรัฐ” ของหลุยส์ อัลธูแชร์ เป็นแนวทางในการเข้าสู่ปัญหาของการวิจัย ผลของการวิจัยมีดังนี้ “ข่าว” ของสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เป็นผลผลิตที่ให้น้ำหนักแก่ฝ่ายรัฐมากกว่าหน่วยอื่นในสังคม ทำให้เกิดความขัดแย้งกับบรรทัดฐานทางวิชาชีพสื่อสารมวลชน ที่ต้องเสนอข่าวด้วยความเป็นกลางและความสมดุล ข่าววิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย กรมประชาสัมพันธ์ เป็นสื่อสารมวลชนที่อยู่ภายใต้การควบคุมและสั่งการของรัฐมาโดยตลอด ทำให้องค์กรผู้ผลิตข่าวมีความขัดแย้งกันระหว่างอุดมการณ์การทำงาน แบบข้าราชการกับอุดมการณ์ของนักวิชาชีพ ซึ่งนำไปสู่การต่อรองกันระหว่างอุดมการณ์ทั้งสอง แต่อย่างไรก็ตามบุคลากรส่วนใหญ่ยังคงความคิดในการทำงานแบบข้าราชการ ทั้งในลักษณะที่เห็นพ้องและลักษณะความยินยอม ด้วยเหตุนี้ นอกเหนือจากการอาศัยคุณสมบัติของการสื่อสารด้วยการฟัง การกำหนดเวลาออกอากาศที่สอดคล้องกับวิถีชีวิตของผู้ฟัง และการสร้างรูปแบบการนำเสนอลักษณะเป็นทางการแล้ว ยังพบว่าผลผลิตของตัวบทรายการข่าวภาคถ่ายทอดมีลักษณะการทำงานของกลไกทางอุดมการณ์ดังนี้ 1) การเลือกนำเสนอข้อถกเถียงที่สอดคล้องกับตรรกะของรัฐ 2) การให้น้ำหนักข่าวแก่แหล่งข่าวของฝ่ายรัฐมากกว่าส่วนอื่น ๆ 3) การสร้างเทคนิคการประกาศข่าวอย่างเป็นทางการ 4) การสร้างแหล่งอ้างอิงเนื้อหา ทั้งจากนักวิชาการและนักวิชาชีพ เพื่อให้เกิดความน่าเชื่อถือ 5) การใช้ภาษาสร้างความสัมพันธ์ที่รัฐเป็นผู้ปกครองและดูแลทุกข์สุขของประชาชน 6) การเพิกเฉยต่อแหล่งข่าวของฝ่ายตรงข้าม หากเป็นทัศนะที่ขัดแย้งกับฝ่ายรัฐโดยตรง การทำงานของกลไกทางอุดมการณ์ดังกล่าว ทำให้ข้อถกเถียงของฝ่ายรัฐมีแนวโน้มถูกนำเสนอในข่าวภาคถ่ายทอดได้อย่างเต็มที่ และสามารถตอกย้ำกับกลุ่มผู้ฟังที่เจาะจงมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มแรงงาน กลุ่มชาวนา หรือกลุ่มสื่อมวลชน อันจะนำไปสู่บรรยากาศแห่งการยอมรับในความชอบธรรมของรัฐ