การพึ่งตนเองของประชาชนในโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ศึกษาเฉพาะกรณีโรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูป อำเภอละหานทราย จังหวัดบุรีรัมย์

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อมุ่งศึกษาวิธีการดำเนินงานของโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ โรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูป อำเภอละหานทราย จังหวัดบุรีรัมย์ ปัจจัยที่มีผลต่อการพึ่งตนเองของประชาชนในโครงการ และผลกระทบของการดำเนินงานโครงการฯ ต่อการพึ่งตนเองของประชาชน จากการศึกษาพบว่า การดำเนินงานของโครงการฯ สามารถแบ่งได้เป็น 2 ระยะคือ ระยะแรกเป็นการดำเนินงานเพื่อพยายามยกระดับมาตรฐานความเป็นอยู่ของชาวบ้านให้สูงขึ้น พร้อม ๆ ไปกับการพยายามสร้างเสริมรายได้ให้แก่ชาวบ้าน และในระยะหลัง โครงการได้หันมาให้ความสำคัญกับการพยายามสร้างเสริมรายได้ให้แก่ชาวบ้านเพียงด้านเดียว กิจกรรมของโครงการฯ ในระยะหลังจึงเป็นกิจกรรมเกี่ยวกับการส่งเสริมให้ชาวบ้านปลูกพืชเพื่อส่งให้โรงงานอาหารสำเร็จรูปที่ได้จัดตั้งขึ้น การศึกษาแนวคิดเกี่ยวกับการพึ่งตนเองในครั้งนี้ได้มีการจำแนกปัจจัยที่มีผลต่อการพึ่งตนเองเป็น 4 ปัจจัย คือ ปัจจัยทางการเมือง ปัจจัยทางเศรษฐกิจ ปัจจัยทางจิตวิทยา และปัจจัยทางสังคมและวัฒนธรรม ในแต่ละปัจจัยมีการจำแนกเป็นองค์ประกอบย่อย ๆ กล่าวคือ ในปัจจัยทางการเมืองมี 3 องค์ประกอบคือ ความสามารถในการรับข่าว การมีส่วนร่วม และการรู้จักแก้ปัญหา ปัจจัยทางเศรษฐกิจมี 3 องค์ประกอบคือ การมีปัจจัยพื้นฐานเพียงพอแก่การดำรงชีพ ความสมดุลระหว่างรายได้และรายจ่ายและการใช้ทรัพยากร ปัจจัยทางจิตวิทยามี 4 องค์ประกอบคือ ความมั่นใจในตนเอง ความรับผิดชอบ ความคิดริเริ่มในการสร้างความร่วมมือ และความพอใจและภูมิใจในตนเอง ปัจจัยทางสังคมและวัฒนธรรมมี 3 องค์ประกอบคือ ประชากรเหมาะสมกับการผลิต มีสถาบันในการแก้ปัญหาร่วมกัน และความสามารถในการปรับประสานกับภายนอก ผลของการดำเนินงานโครงการฯ พบว่า โครงการสามารถทำให้ชาวบ้านสามารถมีรายได้เพิ่มมากขึ้น มีฐานะความเป็นอยู่ดีขึ้น มีปัจจัยพื้นฐานเพียงพอกับความต้องการมากขึ้น มีความสมดุลย์ระหว่างรายได้กับรายจ่ายในครอบครัวมากขึ้น และสามารถให้ทรัพยากรให้เกิดประโยชน์มากขึ้น นอกจากนี้ชาวบ้านก็เห็นความสำคัญของข่าวสารมากขึ้น ชาวบ้านมีคุณสมบัติเหมาะสมกับการผลิตมากขึ้น มีความสามารถในการปรับประสานกับวิทยาการใหม่ ๆ ได้ดี และมีความมั่นใจในตนเองมากขึ้น อย่างไรก็ตาม โครงการฯ ยังไม่ได้ทำให้ชาวบ้านเกิดการมีส่วนร่วม และการรู้จักแก้ปัญหาร่วมกันอย่างจริงจัง ไม่ได้ทำให้ชาวบ้านมีความรับผิดชอบมากขึ้น เกิดความคิดริเริ่มในการสร้างความร่วมมือและเกิดความพอใจและภูมิใจในตนเอง และไม่ได้ทำให้เกิดสถาบันในการแก้ปัญหาร่วมกัน จึงอาจกล่าวได้ว่า โครงการมีส่วนทำให้เกิดปัจจัยที่มีผลต่อการพึ่งตนเองของชาวบ้านมากขึ้นระดับหนึ่ง แต่ยังไม่เพียงพอต่อการทำให้ชาวบ้านสามารถพึ่งตนเองได้