การศึกษาเชิงวิเคราะห์บทละครพระราชนิพนธ์เรื่อง ดาหลัง

Abstract

วิทยานิพนธ์นี้เป็นการศึกษาเชิงวิเคราะห์บทละครในเรื่องดาหลัง พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เพื่อต้องการทราบที่มาชัดเจน และเห็นคุณค่าของบทละครในด้านต่างๆ โดยศึกษาที่มา โครงเรื่อง แก่นเรื่อง ตัวละคร ลักษณะคำประพันธ์ และกลวิธีการดำเนินเรื่อง ตลอดจนคุณค่าด้านเนื้อหาและวรรณศิลป์ ผลการศึกษาค้นคว้าวิจัยสรุปได้ว่า เรื่องดาหลังมีที่มาจากนิทานปันหยีหลายสำนวน ด้านการสร้างอนุภาคหลักมีที่มาจากเรื่องกุดาสมิรังมากที่สุด ส่วนอนุภาคย่อยมาจากนิทานปันหยีหลายสำนวนรวมๆ กัน มีคุณค่าด้วยเหตุผลประการต่างๆ ได้แก่ โครงเรื่องใหญ่ที่ใช้ความรัก ศักดิ์ศรี สร้างความขัดแย้งได้อย่างมีเอกภาพและน่าติดตาม โครงเรื่องรองช่วยพัฒนา เหตุการณ์ คลี่คลายปมปัญหาได้คล่องตัว และเสริมรสชาติให้สนุกสนาน แก่นเรื่องสะท้อนความเป็นจริงของมนุษย์ต่อเรื่องความรักไว้อย่างน่าสนใจ กล่าวคือ ความรักมีอิทธิพลผลักดันให้มนุษย์ทำทุกสิ่งได้เพื่อตอบสนองความปรารถนาของตน มีแก่นเรื่องย่อย ได้แก่ การผจญภัยและทำศึกสงคราม สามารถสร้างตัวละครให้ขัดแย้งกันอย่างเข้มข้น และให้มีความรักผูกพันต่อกันอย่างน่าประทับใจในบทบาทต่างๆ ดำเนินเรื่องด้วยกลอนบทละครซึ่งยังอยู่ในแนวนิยมของสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ใช้บทบรรยายเพื่อเล่าเรื่องได้ชัดเจน ใช้บทพรรณนาเพื่อสร้างภาพและให้เข้าใจความรู้สึกตัวละคร ใช้บทสนทนาเพื่อทำให้เรื่องมีชีวิตชีวา ให้คุณค่าด้านเนื้อหา ได้แก่ ให้ความสำเริงอารมณ์ด้วยการสร้างเรื่องและผูกปมปัญหา สร้างตัวละคร และใช้แนวอิทธิปาฏิหาริย์ ให้ข้อคิดที่สามารถนำไปใช้ได้ในชีวิตจริง สะท้อนสังคมวัฒนธรรมไทยในด้านสภาพความเป็นอยู่ การทำศึกสงครามครั้งโบราณ โบราณราชประเพณี ความเชื่อ และค่านิยม ตลอดจนวัฒนธรรมของต่างชาติด้านต่างๆ ให้คุณค่าทางด้านวรรณศิลป์ด้วยการใช้คำที่ให้เสียงสัมผัสไพเราะ การเล่นคำ และการใช้โวหารต่างๆ เพื่อสร้างภาพ อารมณ์ ความรู้สึก และให้ความหมายลึกซึ้ง