การดัดแปลงพระอภัยมณีของสุนทรภู่เป็นสื่อร่วมสมัย

Abstract

งานวิจัยครั้งนี้มีจุดประสงค์เพื่อศึกษาองค์ประกอบและกลวิธีในการเล่าเรื่องในนิทานคำกลอนเรื่องพระอภัยมณีของสุนทรภู่ และศึกษารูปแบบหรือลักษณะการดัดแปลงนิทานคำกลอนเรื่องพระอภัยมณีของสุนทรภู่มาเป็นสื่อร่วมสมัย โดยศึกษาจากนิทานคำกลอนเรื่องพระอภัยมณีของสุนทรภู่ และสื่อที่มีการนำเนื้อเรื่องดังกล่าวมาดัดแปลงเป็นสื่อร่วมสมัย รวมทั้งสิ้น 4 สื่อ 13 เรื่อง ได้แก่ นิทานภาพ 6 เรื่อง การ์ตูนคอมมิค 3 เรื่อง การ์ตูนแอนิเมชั่น 2 เรื่อง และภาพยนตร์ 2 เรื่อง ผลการวิจัยพบว่าโดยภาพรวม พระอภัยมณีฉบับนิทานคำกลอนนั้นเล่าเรื่องแบบต่อเนื่องไปเรื่อยๆ ไม่มีที่สิ้นสุด กล่าวคือ เมื่อเหตุการณ์หนึ่งจบลง อีกเหตุการณ์หนึ่งก็เกิดขึ้น ทั้งยังมีการเล่นคำทั้งสัมผัสในและสัมผัสนอกของทั้งคำและเสียง ซึ่งเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวของสุนทรภู่ที่ช่วยให้เรื่องมีสีสันมากขึ้น ส่วนแก่นของเรื่องเป็นภาพสะท้อนชีวิตส่วนหนึ่งของสุนทรภู่ ด้านตัวละครในเรื่องนั้นมีค่อนข้างมาก แต่ตัวละครที่มีบทบาทโดดเด่นและส่งผลกระทบต่อเรื่องนั้นมีเพียงตัวละครหลักอย่างพระอภัยมณี สุดสาคร นางสุวรรณมาลี และนางละเวงวัณฬา กับตัวละครเอกอย่างพระฤๅษี นางเกษรา และอื่นๆ เท่านั้น ด้านพัฒนาการการเล่าเรื่อง ผู้วิจัยพบว่าเปลี่ยนแปลงไปตามโครงเรื่องและลักษณะของสื่อ โดยนิทานภาพเล่าเรื่องตามลำดับของเวลา ให้เหตุมาก่อนผล ส่วนการ์ตูนคอมมิค การ์ตูนแอนิเมชั่น และภาพยนตร์มีการลำดับพัฒนาการของเรื่องแบบผสมผสาน คือ มีทั้งที่เล่าตามลำดับของเวลาและการเล่าย้อนกลับไปในอดีต จากนั้นจึงกลับมาเล่าเรื่องในปัจจุบันต่อ ในส่วนของการดัดแปลงสื่อนั้น สื่อแต่ละประเภทคงโครงเรื่องหลักของพระอภัยมณีไว้ แต่ดัดแปลงรายละเอียดของเหตุการณ์หรือตัวละครต่างๆ กระทั่งสลับลำดับการเล่าเรื่องให้แตกต่างกันออกไป โดยเน้นความเหมาะสมของกลุ่มผู้รับเป็นหลัก ในนิทานภาพที่จัดทำเพื่อเด็กเล็กนั้นส่วนใหญ่คงเนื้อหาเดิมในฉบับนิทานคำกลอนไว้ แต่ตัดทอนรายละเอียดบางอย่างลงเพื่อให้อ่านได้ใจความ และเล่าเรื่องผ่านภาพประกอบกับตัวอักษรควบคู่กันไป ส่วนการ์ตูนคอมมิคที่เหมาะสำหรับเด็กโตจนถึงวัยผู้ใหญ่ส่วนใหญ่เป็นการเพิ่มเนื้อหากับตัวละครเพื่อเพิ่มปมปัญหาของเรื่องและเน้นความเป็นเหตุผลในการกระทำของเหล่าตัวละครหลักมากขึ้น ด้านการ์ตูนแอนิเมชั่นที่มีกลุ่มผู้ชมเป็นเด็กโตจนถึงบุคคลทั่วไปนั้นเน้นสร้างสีสันให้แก่เนื้อเรื่องมากกว่าสื่ออื่น ตั้งแต่ภาพการ์ตูนเคลื่อนไหวกับเสียงพากย์กับเพลงประกอบ และมีการถ่ายทอดอารมณ์ของตัวละครออกมา สุดท้ายภาพยนตร์ที่มีกลุ่มผู้ชมกว้างขึ้น แต่ด้วยความยาวของภาพยนตร์ที่จำกัด การเล่าเรื่องจึงรวบรัดด้วยการตัดสลับเหตุการณ์อย่างรวดเร็ว และสื่ออารมณ์กับผู้ชมด้วยเทคนิคพิเศษได้ดีขึ้น