การศึกษาเปรียบเทียบวิธีการจัดเก็บผลประโยชน์จากโรงงานสุรา : วิธีเก็บจากบริษัทกลางกับวิธีเก็บจากเขตจำหน่ายแต่ละเขต

Abstract

การศึกษาเรื่องนี้เป็นการเปรียบเทียบให้เห็นถึงรายได้ที่รัฐได้รับจากการจัดเก็บผลประโยชน์จากโรงงานสุรา โดยวิธีการเก็บจากเขตจำหน่ายแต่ละเขตที่ใช้อยู่ในปัจจุบันกับวิธีเก็บจากบริษัทกลางว่าวิธีใดรัฐจะได้รายได้มากกว่ากัน ในระหว่างปี พ.ศ. 2522 กรมโรงงานอุตสาหกรรม กระทรวงอุตสาหกรรมได้เปิดประมูลเช่าโรงงานสุราบางยี่ขัน เพื่อได้สิทธิในการผลิต-จำหน่ายสุราปรุงพิเศษแม่โขง-กวางทองทั่วประเทศ และสุราขาว-ผสม มีเขตจำหน่าย 4 จังหวัด คือ กรุงเทพมหานคร นนทบุรี ปทุมธานี และสมุทรปราการ การประมูลในครั้งนี้มีผู้แข่งขันที่ที่สำคัญเพียง 2 รายคือ บริษัทสุรามหาคุณ จำกัด (ผู้เช่าเดิม) และบริษัทสุรามหาราษฎร จำกัด ผลการประมูลปรากฏว่า บริษัทสุรามหาราษฎร จำกัด ชนะการประมูลโดยเสนอค่าสิทธิสูงสุด ร้อยละ 45.67 ของราคาจำหน่ายปลีก หักด้วยค่าภาษีสุรา มีอายุสัญญา 15 ปี ตั้งแต่ 1 มกราคม 2523 สิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 2537 แต่เมื่อมีการประมูลสิทธิในการผลิตสุราภูธรของกรมสรรพสามิต กระทรวงการคลัง ในระหว่างปี พ.ศ. 2523-2524 เพื่อได้สิทธิในการทำ – ขายส่ง สุราขาว – ผสม ของโรงงานสุรากรมสรรพสามิต ซึ่งได้แก่โรงงานดังต่อไปนี้ โรงงานสุราจังหวัดพระนครศรีอยุธยา สัญญา 10 ปี ตั้งแต่ 1 มกราคม 2523 สิ้นสุดวันที่ 31 มกราคม 2532 โรงงานสุราจังหวัดชลบุรี สัญญา 4 ปี ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2524 สิ้นสุดวันที่ 31 ธันวาคม 2527 ผลการประมูลปรากฏว่า บริษัทสุราทิพย์ ฯ จำกัด (บริษัทมหาคุณเดิม) เป็นผู้ประมูลได้ โดยสามารถจำหน่ายสุราขาว-ผสมในพื้นที่ 12 จังหวัด ได้แก่ กำแพงเพชร พระนครศรีอยุธยา อ่างทอง สิงห์บุรี ลพบุรี สระบุรี นครราชสีมา ชลบุรี จันทบุรี ระยอง ตราด และฉะเชิงเทรา (จังหวัดชัยนาทและอุทัยธานี โอนกิจการให้บริษัทสุราทิพย์ฯ จำกัด ในปี 2527) บริษัทสุราทิพย์ฯ จำกัดนี้ นอกจากจะผลิดุราขาว – ผสม ภายใต้เครื่องหมายการค้าต่างๆแล้ว ยังผลิตสุราผสมพิเศษ หงส์ทอง จำหน่ายในพื้นที่ 12 จังหวัดดังกล่าวด้วย โดยที่สุราผลิตพิเศษหงส์ทองของบริษัทสุราทิพย์ฯ จำกัด มีสี กลิ่น รสชาติ คล้ายคลึงสุราปรุงพิเศษแม่โขงของบริษัทสุรามหาราษฎร จำกัดมาก แต่เสียภาษีสุราและผลประโยชน์ให้แก่รัฐต่ำกว่าสุราปรุงพิเศษแม่โขง ทำให้สามารถจำหน่ายในราคาถูกกว่า กล่าวคือสุราผสมพิเศษหงส์ทองจำหน่ายปลีกขวดละ 38 บาท ขนาดบรรจุ 750 ซี.ซี. สุราปรุงพิเศษแม่โขงจำหน่ายปลีกขวดละ 52 บาท ขนาดบรรจุเท่ากัน จึงเกิดการบริโภคสุราทดแทนกันขึ้นภายในเขตที่มีการจำหน่ายสุราผสมพิเศษหงส์ทอง ความต้องการบริโภคสุราที่มีคุณภาพทดแทนกันในราคาถูกกว่าได้ขยายเขตออกไปอย่างรวดเร็ว ทำให้ปริมาณการจำหน่ายสุราปรุงพิเศษแม่โขงลดต่ำลง ตรงกันข้ามปริมาณการจำหน่ายสุราผสมพิเศษหงส์ทองกลับเพิ่มสูงขึ้น ต่อมาในระหว่างปี 2526 กรมสรรพสามิตได้เสนอให้ยุบโรงงาน 32 โรงงาน (โรงงานสุรา 31 โรงงานประมูลในปี 2518 และโรงงานสุราจังหวัดชลบุรีประมูลในปี 2524) ซึ่งสิ้นสุดอายุสัญญาในปี 2527 เพื่อก่อสร้างโรงงานสุราใหม่ 12 โรงงาน โดยวิธีประมูลค่าผลประโยชน์เป็นรายปี ผลการประมูลปรากฏว่า บริษัทสุราทิพย์ฯ จำกัด เป็นผู้ประมูลได้สามารถขยายเขตจำหน่ายสุราขาว – ผสม และสุราผสมพิเศษหงส์ทองหรือชื่ออื่นๆที่ใกล้เคียงกันเพิ่มขึ้น รวมทั้งสิ้น 69 จังหวัด มีอายุสัญญา 15 ปี ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2528-2542 การแข่งขันการจำน่ายสุราปรุงพิเศษแม่โขง-กวางทอง และสุราผสมพิเศษหงส์ทองได้เพิ่มความรุนแรงยิ่งขึ้น ทั้งในเชิงการค้าและการเมือง ต่างฝ่ายต่างใช้อิทธิพลทางการเมืองกับหน่วยงานของรัฐทั้งสองแห่ง ดังนั้นในช่วงแรกของปีพ.ศ. 2527 จึงได้เกิดข้อเสนอแนวความ