หมอลำกกขาขาว

Abstract

การวิจัยเรื่องหมอลำกกขาขาวเป็นการวิจัยเชิงประวัติศาสตร์เพื่อศึกษาเกี่ยวกับการพัฒนาการของหมอลำในช่วง พ.ศ. 2495-2528 โดยมุ่งศึกษาเกี่ยวกับหมอลำกกขาขาว การศึกษาใช้วิธีการรวบรวมข้อมูลโดยการค้นคว้าจากเอกสารทางวิชาการ การสังเกตการณ์สาธิตการแสดงในอดีต รวมทั้งสัมภาษณ์ศิลปินหมอลำ อาวุโส และท่านผู้รู้หลายท่าน ผลการวิจัยพบว่าหมอลำกกขาขาวเป็นหมอลำประเภทหนึ่งที่แยกตัวออกจากหมอลำหมู่เมื่อประมาณ พ.ศ. 2495 มีการพัฒนาการแบ่งเป็น 5 ยุค คือ 1. ยุคกำเนิดประมาณ พ.ศ. 2495-2499 2. ยุคสร้างความนิยมประมาณ พ.ศ.2499-2503 3. ยุคทองประมาณ พ.ศ. 2503-2508 4. ยุคเสื่อม ประมาณ พ.ศ. 2508-2515 5. ยุค ฟื้นฟู ประมาณ พ.ศ. 2518-2528 ข้อมูลที่ผู้วิจัยค้นพบมากที่สุดเป็นข้อมูลในยุคฟื้นฟู ประมาณ พ.ศ. 2515-2528 คือหมอลำคณะ ช วาทะศิลป์ จากการศึกษาพบว่าหมอลำกกขาขาวคณะนี้จัดแสดงเรื่องสังข์ศิลป์ชัยเพียงเรื่องเดียวใช้ผู้หญิงแสดงทั้งหมดพระเอกแต่งกายโดยสวมเชิ้ตแขนสั้นสีขาว สวมหมวกปีก สวมถุงเท้ากีฬายาว แค่เข่านุ่งกางเกงขาสั้น เห็นโคนขาขาว จึงได้ชื่อว่า หมอลำกกขาขาว การแสดงหมอลำกกขาขาว แบ่งเป็น 3 ขั้นตอน คือ ขั้นก่อนแสดง ขั้นทำการแสดง ขั้นหลังจากแสดง การฟ้อนรำ มีพบในระหว่างทำการแสดง ปกติผู้แสดงทุกคนฟ้อน แต่ตัวพระเอกทั้ง 3 คนจะฟ้อนพร้อมกัน อย่างมีแบบแผน ผู้แสดงทำการฟ้อนรำหลังจากลำตอนไป ซึ่งเป็นการร้องเพื่อส่งตัวละครเข้าฉาก การฟ้อนรำ พบว่ามี 11 กระบวนท่าและมี 3กระบวนทำที่ใช้ฟ้อนมากที่สุดคือท่าม้ากระทืบโรง ท่าเดิน ท่าเดินข้วง สาเหตุที่หมอลำกกขาขาวเสื่อมความนิยมสันนิษฐานว่าเกิดจากกระแสความนิยมเปลี่ยนไปเป็นหมอลำเพลิน นอกจากนั้นเรื่องการเงินภายในคณะก็อาจเป็นปัญหาใหญ่ที่สร้างความแตกแยกทำให้หมอลำกกขาขาวหลายคณะสลายตัวไป ในปัจจุบันไม่ปรากฎว่ามีหมอลำกกขาขาวแสดงอีกเลย ผู้วิจัยขอเสนอว่าน่าจะมีการทำวิจัยเกี่ยวกับหมอลำประเภทต่าง ๆ ที่สาบสูญไปแล้ว เพื่อให้เห็นภาพประวัติศาสตร์ของหมอลำชัดเจนขึ้น