การอนุรักษ์อาคารที่ได้รับอิทธิพลสถาปัตยกรรมตะวันตกสมัยรัชกาลที่ 5 : กรณีศึกษา อาคารที่ทำการกรมโยธาธิการ ถ.หลานหลวง กรุงเทพฯ

Abstract

อาคารที่ทำการของกรมโยธาธิการ สร้างขึ้นระหว่าง พ.ศ. 2449-พ.ศ.2455 ในช่วงปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เพื่อเป็นห้างขายสินค้าของชาวอังกฤษ คือห้างยอนแซมสันแอนซัน ทั้งนี้ในช่วงระยะเวลาดังกล่าวเป็นช่วงที่มีอาคารในลักษณะสถาปัตยกรรมตะวันตกถูกสร้างขึ้นเป็นจำนวนมาก ในปัจจุบันอาคารเหล่านี้มักจะอยู่ในสภาพที่ชำรุดเสียหายและสมควรได้รับการอนุรักษ์เพื่อรักษาไว้เป็นมรดกทางสถาปัตยกรรมต่อไป การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ที่จะเปรียบเทียบการบูรณะอาคารที่ได้รับอิทธิพลสถาปัตยกรรมตะวันตกในสมัยรัชกาลที่ 5 กับการบูรณะอาคารกรมโยธาธิการเพื่อเสนอแนะแนวทางในการอนุรักษ์อาคารที่สร้างขึ้นในยุคสมัยเดียวกัน โดยการสำรวจบันทึกสภาพอาคารระหว่างทำการบูรณะ การสัมภาษณ์ผู้ที่มีความชำนาญในสาขาที่เกี่ยวข้อง และการค้นคว้าข้อมูลจากเอกสารทางประวัติศาสตร์ โดยนำข้อมูลมาวิเคราะห์เปรียบเทียบเพื่อหาข้อสรุปและข้อเสนอแนะสำหรับการอนุรักษ์อาคารอื่น ๆ ต่อไปในอนาคต จากการศึกษาพบว่าอาคารที่สร้างขึ้นตามรูปแบบสถาปัตยกรรมตะวันตกในสมัยรัชกาลที่ 5 มักจะมีปัญหาการเสื่อมสภาพตามธรรมชาติของวัสดุ ทั้งนี้เพราะอาคารแต่ละหลังที่มีอายุไม่ต่ำกว่า 90 ปี และความเสียหายจากปัจจัยอื่น ๆ ได้แก่ สภาพแวดล้อมของอาคาร การใช้งานอาคารอย่างไม่เหมาะสม และการต่อเติมอาคารในการอนุรักษ์อาคารเหล่านี้ส่วนใหญ่จะเป็นการอนุรักษ์เพื่อนำอาคารมาใช้งานต่อไป แต่จะมีความแตกต่างกันในวิธีการและขั้นตอนการอนุรักษ์ขึ้นอยู่กับแนวความคิดของผู้อนุรักษ์ สภาพปัญหาและข้อจำกัดของอาคารแต่ละหลัง เมื่อศึกษาเปรียบเทียบการบูรณะอาคารอื่น ๆ กับอาคารกรมโยธาธิการ พบข้อสังเกตบางประการเกี่ยวกับการรื้อถอนอาคารเก่าบางส่วน รูปแบบและวัสดุของหลังคา และสีของอาคารภายหลังการบูรณะ ซึ่งชี้ให้เห็นถึงข้อที่ควรจะพิจารณาเป็นพิเศษในการอนุรักษ์อาคารหลังอื่น ๆ ที่มีความใกล้เคียงกันอันได้แก่ การศึกษาข้อมูลทางประวัติศาสตร์ของอาคาร การนำเสนอคุณค่าทางประวัติศาสตร์ของอาคารนอกเหนือจากประโยชน์ใช้สอยและคุณค่าทางสถาปัตยกรรม การเลือกใช้เทคนิควิธีการและวัสดุที่เหมาะสมในการบูรณะอาคาร